«Ruḥeɣ-as yiwet-yiwet akken ad aruɣ ungal-a»

Partager

Yettwassen Malek Ḥud s yisefra d tullisin, maca iger taggara-a ula deg wungal. Ihi i lmend n tsuffeɣt-a tamaynut nesteqsa-t, yerra-aɣ-d.

Aɣmis n Yimaziɣen : Awal-ik ɣef tuffɣa n wungal-ik amenzu «Ccḍeb akked yiẓuran»?

Malek Ḥud : A-t-a tura nnig n 40 n yiseggasen, nekk ttaruɣ s teqbaylit, ladɣa tamedyezt. Ur ḥsiɣ ara acḥal n yisefra i uriɣ, ttaruɣ kan ttarraɣ ɣer ṭṭerf. Uriɣ diɣen timucuha, tullisin, kra n yiḍrisen i ssemraseɣ deg umahil-iw n uselmed. Abrid n tira, yettawi mebla lebɣi-nneɣ ɣer ufares n ungal yellan yettezzi aṭas-aya deg wallaɣ-iw. Ungal amezwaru am win i d-yurwen aqcic-is amenzu. Ala lferḥ kan ara yefreḥ. Yettraǧu diɣen imeɣriyen ad as-d-fken timuɣliwin-nsen fell-as. Ma d ayen ara asen-iɛeǧben ara afen deg-s, d tumert kan ara izaden. D ayen ara i yi-isbeɣsen akken ad d-rnuɣ gma-s neɣ ayetma-s.

S kra n wawalen, ɣer wanida tcuddeḍ taqsiḍt-is ?

S yiwen n wawal, taqsiḍt n « Ccḍeb akked yiẓuran » teqqen ɣer tmaziɣt akked tidda-ines : tutlayt, amezruy, tamagit, taɣerma, insayen, imyayen… Seg wasmi i tebna ddunit, tura ɣef Umaziɣ ad yettnaɣ akken ad d-yeqqim ur inegger ara ; ar ass-a netta d anaḍeḥ, urǧin yebri i ṭṭbel deg waman. Tamaziɣt, teḍra yid-s am useklu, yebḍa ɣef sin n yiḥricen : Tama n nnig n tmurt d ccḍeb, d taseṭṭa, d iferrawen, tettɣar, tɣelli-d ɣef tmurt, trekku, yettawi-tt waḍu. Tama tis snat tezga ddaw n tmurt, d iẓuran, ur tettbeddil ara, d tinna kan seg zik n zik. Ungal-a, yuwi-d awal ɣef wanect-agi akk.

Tgiḍ ussan yezrin timlilit d yimeɣriyen deg tnedlist Saɛid Meqbel. Amek tɛedda ?

Ass amenzu n wayyur-a n furar ɣef tis snat n tmeddit deg tnedlist Saɛid Muqbel (Tazmalt) n Tazaɣart Ḥammuc, nga yiwet n temlilit n usnuzu s ubuddu n yidlisen-nneɣ, nekk d umeddakkel ameɣnas n zik Ǧamal Arezqi. I yellan din ass-nni yiwen n umjahed aqdim n At Mlikec, Mezyan Ɛmiruc iwumi yura Ǧamal tanagit-is ɣef ṭṭrad 54-62. Nennegraw ddeqs yid-neɣ. Newwi-d awal d sin n yiselmaden n tsekla, yiwen n tesdawit n Tubiret, Mass Bellal Nurdin, wayeḍ n tesdawit n Bgayet Mass Ulebsir Karim i i yi-igan tazwart i ungal-iw, ɣef tsekla s umata. Seg melmi i tebda tsekla taqbaylit ( Belɛid At Ɛli) d wanda tuweḍ ass-a ? Acu n wuguren i d-ttmmagaren ama imyura ama imsiẓrigen. Askasi yekka azal n snat n tsaɛtin. Ddeqs i d-yusan uɣen sin n yidlisen « Ccḍeb akked yiẓuran » inu, « Akal d wawal » n Djamal Arezki.

Neẓra tḥemmleḍ ugar tira n tullisin. Acimi armi d tura i d-teslaleḍ ungal ?

Aṭas n wid i yi-d-ixedmen tamawt-a. Segmi i lliɣ qqareɣ deg uɣerbaz alemmas nekk ttaruɣ. Deg ublug-iw « Aghucaf » i ldiɣ deg useggas 2010, rriɣ daxel-is azal n 300 n yimagraden. Ad as-nini ma yella yal amagrad ɣur-s kraḍ n yisbtar, ablug ihi ad issiweḍ azal n 900 neɣ ugar n yisebtar, yerna akken ma llan meḥsub s teqbaylit. Ad naf deg-s aṭas n tewsatin tiseklanin : tamedyezt, timucuha, tineqqisin, iḍrisen n menwala, tullisin, iẓedwan n wawalen… Ihi ruḥeɣ-as yiwet yiwet kan akken ad aruɣ ungal-a. Bdiɣ-tt s usefru, uɣaleɣ ɣer uḍris amecṭuḥ imserreḥ, uriɣ timucuha, snulfaɣ-d yiwet « Agḍiḍ azeggaɣ », ɛeddaɣ imiren ɣer tullisin. Azal n 12 n tullisin i uriɣ deg sin wammuden i d-yeffɣen yakan. Win yuran ayen akka i d-bedreɣ, leqrar-is d tira n kra yugaren aya : ungal.

Amek tga tmuɣli-k ɣef tsekla taqbaylit taggara-a ?

Anwa ara kem-yamnen a ddunit mi tuweḍ tsekla taqbaylit ɣer uswir am wa ? Aseggas-a 15 n yizwal n wungalen i d-yeffɣen s teqbaylit, amḍan-a yugar win n teɛrabt akked win n tefransist deg tmurt-nneɣ.

Teggra-d tura ɣer tɣara n ufares aseklan. D akud ara d-yerren s lexbar ɣef wayen yuklalen ad yerfed isem n tsekla d wayen-nniḍen ur nefki ara akk anzi ɣer wayen iwumi neqqar « tasekla ». Akka tura, llan aṭas n wid yettarun idlisen s teqbaylit. Teḍra yid-neɣ am win yekkaten ad d-yeɣrem akud-nni i aɣ-deggren metɛemda wid yettḍebbiren fell-aneɣ. Ssarameɣ, ad tkemmel tegnit akka neɣ ugar ma Leqbayel beggsen-d ad qqaren ayen i d-iteffɣen s tutlayt-nsen.

Tanemmirt-ik. Awal-ik n taggara…

Anawen akken ma llan n tsekla, ternuḍ tiẓuriyin merra am tmezgunt, ssinima, taklut, ccna ttḥuddun tutlayt ɣef nnger-is i ttnadin kra n urbaɛ ad d-yeḍru (ɣef yiqerray-nsen). A win yufan inaẓuren-a deg tal taɣult, ad d-dhun akken i iwata deg umahil-nsen n usnulfu, ma d wiyiḍ ad ten-ssebɣasen s wayen iwumi zemren ladɣa taɣuri n yidlisen i d-iteffɣen imi fell-as i d-newwi awal. Tanemmirt i kečč, tanemmirt i uɣmis, tanemmirt i yimeɣriyen ur nettakk afus. Ttraǧuɣ timuɣliwin-nsen mi ara fakken s tɣuri n ungal « Ccḍeb akked yiẓuran ».

Yesteqsa-t M. K.

Partager