Nemlal Rahim Mekkaoui deg usfugel n yennayer i d-thegga tddukkla Numidya deg Wehran. Nesteqa-t ɣef wansay Ayrad i xeddmen deg Wat Snus, deg tama n Tlemsan. Ha-t-anwacu i aɣ-d-yenna.
Aɣmis n Yimaziɣen : Amek i d-yettili deg tama-agi n At Snus Yennayer ?
Rahim Mekkaoui : Yettili 7 n wussan uqbel imensi n yennayer, neɣ tafaska iwumi neqqar Ayrad. Ddurt uqbel ad d-yaweḍ Nnayer (yennayer), ḥebbsent tlawin lefwar akked lxedma n teḥsirin, meḥsub yettwagdel leqdicat-a. Deg-s d aheggi i Nnayer, deg-s d imuras-nsent. Deg tazwara, ad ččarent tarbut s yigumma yeqquren, yecban lǧuz, lluz…atg. Syin, ad tt-rrent s ddaw n umeṭṭreḥ.
Mi ara as-ḍillent, ma yella ufant ṛeḍfit yigumma-nni, ha-t-an ad yelhu useggas, ma yella mazal-iten akken qquren, ur ilehhu ara useggas. Ma d irgazen, ad d-heggin zzit n uzemmur ara sxedment tlawin deg nwal-nsent, ad d-rnun tibeṣlin n uǧemmar ara sqedcen deg yibuɛfaf-nsen (masques). Yal win yebɣan ad ittekki deg Karnaval Ayrab, ilaq ad d-iheggi iman-is s tuffra, ulac anwa ara t-iɛeqqlen ass-nni. Aya-a, yettili deg 3 n wussan uqbel Ayrad.
Amek i d-yettili usfugel ?
Uqbel ad yebdu urar n Uyrad deg yiḍ, anda ara d-jemɛen tagella akked tẓidanin ara ferqen ɣef wid ixussen, ur nexdim ara Nnayer, ad ɛeddin kra ɣef yixxamen akken ma llan, ad seqsayen imezdaɣ akka : ‘’Tneyyrem, neɣ ala ? Win ur nezmir ara ad d-yenfeq i yennayer, d igellil, ittarra-asend : La nettraǧu Ayrad’’. Akka, ara sɛun umuɣ n wid ur nesɛi ara imensi n Nnayer.
Ma deg yiḍ, ad d-temmlil terbaɛt n Ayrad deg umraḥ Sidi Ṣaleḥ, ad d-awin abendayer, syin ad suɣen ‘’Ayrad, Ayrad’’. Imir kan ad d-nnejmaɛen yimezdaɣ ɣer din, u ad tebdu tfaska n Uyrad. Ad leḥḥun deg ubrid, sya ɣer da, ad d-yeffeɣ yiwen s buɛfif n yizem (Ayrad), ad yessagad lɣaci. Akken alamma teffeɣ-d tsedda (yiwen s buɛfif n tsedda), imir ad bdun yizmawen-nni, ad d-skanen tirrugza-nsen : anwa ara d-tṣaḥ tsedda-nni. Yettili deg-s ciṭ n umennuɣ. Yuɣ lḥal, ttɛeddayen tawwurt, tawwurt, ṭṭalaben tagella neɣ ayen nwan yimezdaɣ.
Ayrad, d ansay, d azamul n tdukli akked tegmat, acu kan yettili-d d ttawil n ttrebga d wayen-nniḍen. Awal-ik ɣef waya…
D tidet, d azamul n waya, acu kan yettili-d diɣ, d ttawil swayes ttrebin zik yimezwura-nneɣ. Amek ? Mi ara yexdem yiwen taɣawsa ur telhi ara : yuker neɣ yexdem tawaɣit, ihi, ass-nni n Ayrad, ttawin fell-as asefru, ttqejjimen-t. S wakka, ttaran aḍar yimdanen ɣef yir ssira. Ula d lgirra-nni, iɛawen Uyrad imjuhad. Yal Nnayer, ad d-lsen ibuɛfifen, ad ṣsubben seg udrar s ixxamen-nsen, acku Fransa tettqadar leɛwayed-agi. Mi d-yewweḍ lawan ad ṣsubben yimjuhad, ad asen-ffken awal uffir s ccna-agi : ‘’A tatteffaḥ i yellan deg udrar, rwaḥ ɣer dagi ɣur-neɣ’’. Mi bɣan ad alin, ad asen-ccenun ‘’A ttesriḥ-inu, ali s adrar’’.
Yesteqsa-t Hocine Moula