Ass n umenzu d wass wis sin deg wagur n dujembeṛ, tella-d yiwet n temlilit tagraɣlant ɣef tsuqilt tamaziɣt di tesdawit Mouloud Mammeri n Tizi Wezzu. Timlilit-a umi yettunefk yisem : « Tasuqilt tamaziɣt d ajmil i unadi di tussniwin talsanin d tussniwin tinamunin » (La traduction amazighe au service de la recherhce en sciences humaines et sociales) ; yessudes-itt-id Usqamu Unnig n Timmuzɣa(HCA) s lemɛawna n Ugezdu n Tutlayt d Yidles n Tmaziɣt n Tizi Wezzu akked Usinag n Inadiyen d Tezrawin ɣef Umaḍal Aɛṛab d Umaḍal Imeslem (IREMAM) n tmurt n Fṛansa ; s tasayt(sous la responsabilité) n massat : Boudjema Aziri(HCA), Kamel Chachoua(IREMAM) d Azeddine Kinzi(DLCA n Tizi Wezzu). I teɣzi n sin n wussan, aṭas n yisaragen i d-yettunefken sɣur isdawiyen i d-yerzan ɣer temlilit. Seg-sen llan wid i d-yewwin awal ɣef tussna n tsuqilt(traductologie) deg taɣult n tmaziɣt, d tamsalt iɣef d-yefka asarag pṛufisur Mohand Tilmatin(tasdawit n Cadix Spanya) d Sadi Kaci(tasdawit n Tizi Wezzu). Llan daɣen yisdawiyen i d-iseknen tizrawin i ggan ɣef tsuqilt deg uḥric n tsekla : Tasleḍt n tlata n tsuqilin ɣer tmaziɣt d taɛṛabt n ungal n Mouloud Feraoun (le fils du pauvre) i d-yesken mass Boudjema Aziri(tasdawit n Lezzayer, HCA) ; tasleḍt ɣef usuqel n timawit deg ungal(tawargit d imik) n Mohamed Akounad, d tazrawt i d-yesken mass Sguenfel Mohamed (tasdawit Ibn Zohr, Agadir). Am wakken daɣen i d-yesken mass Saidj Hacène(tasdawit n Aix-en-Provence) tazrawt ideg yesserwes tisuqilin n yisefra n Si Muḥend Umḥend seg teqbaylit ɣer tefṛansist. Dima deg taɣult n usuqel n tsekla tamaziɣt, mass Hacène Halouane(tasdawit n Tizi Wezzu) yefka-d asarag ɣef yidles imawi akked tsuqilt ; mass Said Chemakh(DLCA Tizi Wezzu), yefka-d asarag ɣef umezruy n tsuqilt ɣer teqbaylit, mass Bouchtart Abdelwahab (Aselmad di tesnawit Ibn Maja, Agadir), yefka-d asarag ɣef umezruy n tsuqilt ɣer tcelḥit di tmurt n Lmeṛṛuk. Llan daɣen yisaragen i d-fkan yisdawiyen yettekan di temlilit ɣef temsalt n tsuqilt deg taɣult n tesnilest(linguistique) : Mass Tidjet Mustapha(DLCA Bgayet) yefka-d asarag ɣef wuguren n usuqel n yismawen n yimdanen d yimukan(noms propres) n wungal (arrac n tefsut) i yura Oubellil ; massa Yermeche Ourdia(ENS Bouzaréah) tefka-d asarag ɣef usfeṛnes(francisation) d usuqel n yismawen izzayriyen deg waddad aɣarim(état civil) n 1882 ; mass Brahim Hamek(DLCA Bgayet), netta yefka-d asarag ɣef tsuqilt ger tantaliwin n tmaziɣt ; massa Benaicha Leila(tasdawit n Sṭif), nettat tesken-d tasleḍt i tga ɣef usuqel seg tmaziɣt ɣer taɛṛabt deg tedwilt « Essen Tamaziɣt » i d-yettɛeddayen di ṛadyu n Batna ; mass Malek Azeddine(tasdawit n Mostaganem), netta yefka-d asarag ɣef usuqel n yismadgen(toponymes)d yismawen n yimdanen(anthroponymes). Am wakken daɣen i d-yella yiwen n usarag ɣef tsuqilt seg tlibit ɣer tefniqt deg tallit n teglest, d asarag i d-tefka massa Sfaxi Intissare(tasdawit n Aix-en-Provence). Ma ɣef tsuqilt deg uḥric n tusnalest(anthropologie) d tusnamunt(sociologie), llan-d tlata n yisaragen : Tizmilin ɣef yiwet n termit n tsuqilt ɣer taɛṛabt n yiggiten izzayriyen di tussna n umdan d tmetti n Pierre Bourdieu(Notes sur une expérience de traduction vers l’arabe des travaux algériens d’ethnosociologie de Pierre Bourdieu), d asarag i d-yefka mass Kamel Chachoua(amnadi di C.N.R.S d Aix-en-Provence) ; Ɣef termit n yiwet n tsuqilt ɣer tefṛansist n yidiwenniyen inamunen akked wid iqeddcen di tsertit di tmurt n Leqbayel(Sur une expérience de traduction vers le français des entretiens sociologiques avec des acteurs politiques locaux en Kabylie) d asarag i d-yefka mass Kinzi Azeddine(DLCA Tizi Wezzu) ; Taɣuri di tutlayt n umsuɣel : Awal ɣef yiwet n termit n usuqel(Se lire dans « la langue » du traducteur : Réflexion autour d’une expérience de traduction), d asarag i d-yefka mass Hadibi Mohand Akli(DLCA Tizi Wezzu). Am wakken daɣen i d-yettwanced ɣer temlilit mass Si Hadj Mohand Tayeb, i d-yemmeslayen ɣef termit-is deg usuqel n Leqṛan ɣer teqbaylit, daɣen amyaru mass Boualem Messouci, yeɣṛa-d kra n yisefra n La Fontaine i d-yessuqel ɣer teqbaylit ; mass Omar Fetmouche(anemhal n uxxam n umezgun n Bgayet), yemmeslay-d ɣef tsuqilt deg umezgun amaziɣ. Ger daɣen n yisaragen i d-yellan di temlilit-a tussnant, asarag i d-yefka mass Abdennour Abdesslam(amyaru, ameɣnas) ɣef wazal i tesɛa tsuqilt deg taɣult n tmaziɣt(Traduction : entre l’utile et l’inconscient). Di taggara n temlilit, mass Youcef Merahi(amaray amatu n HCA), yesnemmer akk wid ittekin d wid iqedcen akken ad tɛeddi di tegnit yelhan, yerna yewɛed inebgawen, dakken aseggas i d-iteddun ad temmag temlilit tamaynut ideg ara d-yili unadi deg yeḥricen nniḍen icudden ɣer tsuqilt deg unnar n tutlayt d yidles n tmaziɣt.
Mokrane Chikhi
