“D lawan ad as-ner azal-is i udlis”

Partager

Tmenya di Meɣres d-ass agraɣlan n tullas. I wakken a nesfugel akken i-ilaq ass am wagi yerna as  nefk azal id as iwulmen,  imi deg  wass am wagi  i tuɣal lwelha ɣer tlawin, tella-d gar-nneɣ akked tanemhalt  n uxxam n tizrigin «  ansay/ terroir)  Massa Saliha Aribi timliit  agi , anda id newwi awal ɣef tirga-s, ɣef  liḥala n udlis di tmurt-nneɣ , anwi  uguren id yettmager uḥric n usizreg a beɛda deg ayen icudden ɣer tasekla tamaziɣt.

Efk-d i  yimeɣriyen-nneɣ abruy n wawal ɣer tizrigin ansay «terroir » 

:Axxam n teẓrigt-nneɣ illul-d s demma n uddus «  L’angem » id yedhan d-uxedim n yelmeẓyan. Bdiɣ asiẓreg deg useggas n 2013, aya i wakken kan ad teẓrem belli d wigi i d-isurifen imenza inu deg annar –agi n yedlisen. Xas akka melmu kan i bdiɣ deg aḥric –agi  meɛna ṣewḍeɣ sufɣed  xemsa n  yedlisen llan yakka tura di ssuq.

Amek im-id tusa tikti akken a tekcemeɣ anar-agi n  usiẓreg ?

Tikti tussa-d deg akken ḥamleɣ idlisen, ḥamleɣ taɣuri akked tasekla.  Si zikk-iw qareɣ kra n udlis ara d yeɣlin gar ifasen-iw.  Yerna rriɣ dehn –iw  aṭas ɣer wayen iccuden ɣer usiẓreg imi taluft-a  tecqa-yi.  Mi rriɣ tamawat ɣer liḥala n usizṛeg di tmurt-nneɣ ufiɣ agni-agi  d-illem, dɣa nniɣ-as ayen ala ?  Seg imir diɣ deg abrid-agi mebla akukru.

Anwi i d-idlisen id yefɣen ɣer tizrigin «  terroir » ɣer ass-a ?

Ɣer ass-a n wussan , nesufɣed setta n yedlisen  anagaru d tasuqilt n Rubaɛiyat n Lxayyam, .  Idlsien nniḍen ẓemreɣ ad bedreɣ ‘‘ Bassamat fi ayoun hazina’’ meḥsub  «  acmumeḥ ɣef allen yenuɣnin »,  ‘‘ Les cœurs endoloris/ ulawen yulwan’’  ‘’La rage du siècle/lhejna n leqrun’’  ‘’ Le printemps des damnés/ tafsut n ifaguren ‘’prisonnière des mots/ tameḥbust n wawal ’’  et ‘’Femme courage/  tameṭṭut m

 tisas’’

Acu-ten-t tiẓitliwin  n uxxam n usiẓreg «  terroir »  acu n yiswi wuɣur yesflilit ?

Tidet kan taẓitla( ambition)  d awal meqren fell-i yekka nnig leḥsab-iw.  Ayen ttnadiɣ di teswiɛt-agi d amteddu  n leqdic -agi i yeɛniɣ. Aɣbel-iw d- asekfal n wansayen n teqbaylit ɣef aya  « terroir/ansay » is- ggiɣ d-isem i tezrigt-agi id nesbedd.  Asfiltet-nneɣ d ayen ibanen : d asnerni n tmaziɣt si yal udmawen-is ama deg ayen icudden ɣer tasekla, ɣer tajṛṛumt akked umawal. Ayen iɣ-yesmendagen nnig usufeɣ n wadlis d lfeyda ara d yawwi udlis i tmeti-nneɣ.

Amek  id m-id yettban ssuq n wadlis deg tmurt-nneɣ ??

Ur zmireɣ ara ad ktileɣ s tbut amek yedda ssuq n wadlis dagi ɣer-nneɣ acku ssuq -agi ur ireṣa ara ɣef illugan  iḥaqiyen.  Zemreɣ kan ad fkeɣ lɛaqliya-w ɣef ayen ttwaliɣ dagi di temnaḍt n tmurt n leqbayel  imi dagi i reṣaɣ  leqrar. Ssuq  n wadlis defrent-tt aṭas n tucḍiwin, mazal aṭas n leqdic i wakken ad isemsawi ad ibedd ɣef ifaden iṣaḥen.

Acu n wazal i s-tefkiḍ i udlis amaziɣ ?

Nniɣ-d akka uqbel d akken adlis amaziɣ iḥara tesga meqren deg ayen iɣ iceɣban.  D adlis amaziɣ i tesmenyaf tasizregt-nneɣ, nluled i demma n unect-a. Xas akken gtent wuguren meɛna zemreɣ ad iniɣ  belli nerna-d asɣar –nneɣ ɣer tafa n tira s tmaziɣt imi tutlayt tamaziɣt d tutlayt n-umiṣiwed n waṭas n iẓẓayriyen.

Acu n wuguren id tettmagared deg uḥric-agi n usiẓreg a beɛdda win iccuden ɣer uṣiwed n udlis ɣer imeɣriyen ? 

Ugur-agi n uzenzi n udlis, akked tumɣa ines deg tinedlisen mačči d amaynut.  Seg assen deg tefsax tasizregt SNED , amtedu n udlis yemderkal ɣef aṭas n iɛawiqen.  

Xas inni yettwakbal, yequjer, yenɣa-t maras.  Ur yezmir ara umtedu n udlis ad yilli ma yella wid teɛna taluft zzin-as s uɛrur, ur  bedden ara akken ad zwin timcukal fell-as.  Ɣef aya ilaq uguren id ttagen ṣalaḥ n lbiruwat ad ttwiksen. 

Anwa ttawil  tesexdem tasizregt «terroir» akken ad lḥun yedlisen id tesezreg  yerna ad ttwasnen akken ilaq  imyura id yesufɣen idlisen ɣer-wen ?

Di teswiɛt-agi letkal yella kan ɣef yiman-nneɣ. Nettsenid ɣef tebɣast nesɛa imi d wagi kan i d-abrid yellan zdat-nneɣ akken ayen nxeddem ad yewweḍ widen yecqa. Nesawel diɣ si tama nniḍen i wid yellan deg aḥric-agi n yidles akken aɣ id fkan affus n tallelt  s tmezkiniyin, akked uzenzi n udlis  s uneḥdur n umyaru s timad-is.  Tikwal diɣ nettebded  ɣef iɣerbazen akked tesnawiyin akken ad ẓran  yinelmaden acu id nesufuɣ. Aya yakk i lmeɛḍil ad nnef abrid iwumlen ugar i usbucaɛ n yidlisen-nneɣ d yimyura –nneɣ.

Awal-imi  iyi imeɣriyen-nneɣ ?

Ma yella awal ara sen-nniniɣ ahat d wagi  : ilaq tuɣalin ɣer taɣuri n yedlisen . Ur yelli-ara  d uffir ɣef yiwen ma yella nniɣ-d ass-a neqsen wid yeqaren idlisen ɣef zikk-nni.  Aya ur iḥuz ara kan tamurt-nneɣ  imi ula ɣer leǧnas i neflan di tmusni yella wugur –agi n lexṣaṣ n imeɣriyen. Maca ɣer-nneɣ liḥala tesewḥac !  Wameg netta limer d lebɣi qqaren wid yesnan : « ulac aḥbib n umdan am udlis ! »  Ayen ihi ur nettra ara  affus deg affus akken as-id nner  azal i udlis ?

Ait Slimane Hamid

Partager