<Qaren-t deg awal : « ma teẓriḍ albaɛḍ yezzi iẓerman i uqaruy-is, inni-as mebrouk ɛamam-ik ». Agrireb n yidles –nneɣ ɣer lqɛa n lbir ur d yelli ara kan akka. Ɣellu yesɛa sebba, tučḍa tassen anta tiderit- i-tt-id yettawin . Akka id aɣ teḍra asmi yennuɣ uẓar akked tara-s. Akka kan ara-aɣ tedru imi( ɣer-nneɣ) yezga yettnaɣ yisem-akked bab-is. Seg assen deg nezgel abrid yettawin ɣer ugni n yiseɣ, yuɣal ucmumeḥ d icerig ɣef udem, tuɣal teḍṣa d yir asuɣu ɣef yiles. Ixfawen-nneɣ yesburen taduli n meɣrud ḥulfan ahat uqbel ad tebna twaɣit s uneznaz-nni n lmut id yewwin abrid-is ɣer-nneɣ akken ad yeclqef seg irebwen-nneɣ amɣar agrud, tamɣart taqcict, argaz tameṭṭut . Imi nettɛamid i lbatel annef i weɛrur ad yuqal am ṭbel akken fell-as ad teṣemhel tiyita. Ulac win tezgel twaɣit .Wid ara yeṣiwḍen lexbar ,ɣlin abrid mazal telḥin. Wid yettraǧǧun lexbar tedrat-tt yidsen am win yettraǧǧun rebbi. Yewɛar yinnig di tabrek n wuḍan yenernan tebrek s wabbu n times akked wuzal . Deg akken yekker uɣabar n lfetna tirni , temderkal tidmi ɣef yir tiqanuẓin i d-gren watmaten (yettemḥezwiren akken ad myuɣalen d incengas) ɣer unar deg yeɛraq ula d amek i d- aserwat s yir tuttriwin id snulfan : « anwa yettwenɣan , d anwa yeneqan ? » . Nnig lkanun n timuhbelt , wid yesenduyen aman ggunin tawaract n wudi, lawan deg tetthubbu tɛajajt n tiselbi ,yeǧǧen alaɣ yekref, nnig iqera n imeɣban id aɣ yecban. Yejres umrar ɣef leɛqal xas ulama s nmara lebɣi yugi ad yehnunef . Tiṭ mi tnuda ɣef tidet tewwid iḥulfan akken ad innin tidet yellan :
Lḥeq d-awal kan
D arbib n tmara
Acḥal i t-yebɣan
Ur t –uffin ara
Lbaṭel d aqdim
Yess-tebna ddunit
Ɣur-wen mi id yeqqim
Lxuf isseč-it
Yis i yettimɣur
Win yebɣen temɣer
Iḍaren xnubren deg ynadi ɣef ugni n lisser. Ifaden luɣwan ,tekerf-iten tizikert n leɣrur . neṭês nukid nuffa ziɣ ddew tiṭ i ttemsikiden widen is yeqqaren : « fella-nneɣ i tebna ddunit ». Di tabḥatin n yir amelqi, arrac fkan aseggas di tɣuri-nsen. Ɣef iceqfan-nni id yegran seg umusu adelsan amaziɣ( MCB ) yulli-d ubziz n nnif amer tikelt-a ahat dayen ad steɛfun yemcumen-nni, widen yegulen di tmaẓiṭ-nni. Yal wa yenna iyi-iman-is ahat tura as id yuɣal wayla-s i ugujil yettrun. Yella di lemtel : « d tmaɛ i yasazalen amɣar ». Ṣebren yimawlan, yinelmaden, d iselmaden i leḥris n udabu id yeɣlin fel-asen akken ad uɣalen ɣer yiɣerbazen. Ṣebren, i regmat akked ckama armi yemderkal ṣṣber-nsen ɣef tixidas n watmaten. Lwehma n wagdud tettwti-tt lbaɣa n tunṭict id yefka udabu ! Ziɣen win iṣebren yettnal : « tamaziɣt i i tt-yebɣen tura zemren ad tteɣren deg uɣerbaz ! » Akken id yeffeɣ lexbar ! Akken id yesawel ubaraḥ. Akken ijred ujared. Akken iɣ yewwi lxuja ɣer cḍeḥ. Ihiqel yesawalen igma-s ɣer lmur iɛedda tazniqt tazniqt yeqqar : « Tura newwid tamaziɣt-nni/ tura tamaziɣt tekcem di lakul ! » . Meɛna tedra-tt yid-s ( tamaziɣt-nni) am tmeɣra ur yeḍfir wurar ! Deg ugni n lmuḥal wid iɛabden isuɣan , suɣen. Ma d nekni sikarucen-nni nedukel armi id aɣ yebḍa wayen akken nenwa ad aɣ yezdi i lebda :
Tiɣersi teḥwaj tafawet
Tafawet tekka-d di tɣersi
Seg uksum-nneɣ ila ntett
Nettɣumu ljeṛḥ s yimmi
Nessen a nehder tidet
Ad-as nezzi ticerket
I gmar-nneɣ mi ara d –yesteqsi
Tekcem tamaziɣt ɣer uɣerbaz am tislit-nni n tmara. Wid i tt-ikerhen ddan-as d-aqfafen, wid i tt-iḥamlen ddan-as d imeɛazen. Anwi id-as rrun ? Anwi i d imɛazen ? Anwi yebran i ṭbel deg aman ? Yeqqar unzi : « a Briruc ayen ik yesbezgen ad-aɣ irruc ! » . Tucḍa gar lqum d anezeh , aḥnunef gar iḍulan d-anecraḥ. Mɣin-d iselmaden s leɛjla imi agaẓar yessen i tafruyt tikli, axeraz yeddem i wanbac tistent. Yella deg awal « Ɣer imzɛilew ifeṭiwej yettban d iṭij ! ». Mi ara yilli lweɛd i teqqes , ala win yesɛan ul-is d aḥnin i yettwadzen. Ahat d anac-ten id yewwin amedyza akken ad yinni:
A win irun a win yedṣen kif kif
Tikwal mi- izad uɣilif
Lehlak icuba ḥellu ».
Yella di lemtel : « adfel s tufra iten t-idellu. » Asmi yegguni lqum tafsut, d-iɣemɣumen id iḍalen .Ibeddi ɣef tewwurt n useggas d aqlileḥ, di mirɣan id aɣ-rɣan yigran ! Cedda tewwed ɣef lḥed-is, neflen-d lebɛuj izedɣen lɛela. Di ccew teɣlid tebrek ɣef yibrir. Aḥeggan n wakli yeseḥbes lliqa di ljedra n tnaṣlit, yeseftutes yir adfel ɣef akal ifuden iseflan . S yiles-is yemceḥ idamen yerɣan n yelmeẓyen xas akken mazal swan si tbuqalt n tudert. Werdin yefsa uǧeǧǧig n leḥzen di telmatin. Abbu n umajed yulli nnig yexxamen, yenned i yiderma, i tudrin akked leɛrac. Taddart tuɣal testewḥac imi di yal texlijt ufrarend iẓekwan imaynuten.Rrunt tiyamtin armi zment tiɛabuḍin-nsen-t id yurwan ayen din d-iseflan. Am yal tikelt mi ara teṣemhal tiyita , wid iɛabden isuɣan fkan nnuba i tiɣri , suɣen di yal tezniqt s wulac armi id ugmen wurawen nesendi ulac….. Tesbek tmurt n leqbayel. Tizegwa sgugmen-t sḍa-nsen-t. Isafen sgurslen aman deg irebi-nsen. Ɛaqren tiliwa. Yegursel ccna , yxmet usefru, yesḥurejdul wawal armi id yegra ala « ujawaq n at laxert » yettṣefir nnig tiqrabin s uḥiḥa d wanza n widen yemuten ur d–asen teččur . Amek ara yesfru umdan ? Ɣef acu ara yesefru umdan ?
Bɣiɣ ad xedmeɣ ccan
Ɣef wayen id yeǧǧa wulac
Kren-d ɣuri s mkul ǧǧiha
Nnan lɛaqel-ik iḍac
Zziɣ s ṭiṭ ɣer deffir
Ɛaqleɣ ur d yegri wuffir
imi ilem yestewḥac !
Ait Slimane Hamid