D izurar ɣef yidurar

Partager

Mebɛed mi nerza, ddurt iɛeddan ɣer Tala Amara, smana-a, nkemmel srid d asawen, i wakken ad d-nawi awal, tikkeklt-a, ɣef taddart n Tala Mahriz. Tezga-d taddart n Tala Mahriz deg tɣiwant n Irdjen, deg lɛerc n Wat Yiraten deg lwilaya n Tizi Uzzu. Ɣef usamer-is, ad naf snat n tudrin : Adouz d Ighil n Yifri, ɣef umalu, taddart n Adni, ɣef ugafa, Tala Amara, ma ɣef unẓul, llant,diɣ, snat n tudrin : Boudjelil d Ibehlal.

Takerḍa n Tala Mahriz.

Tebɛed Tala Mahriz ɣef temdint n Tizi Uzzu s wazal n 16 n kilumitr. Zedɣen deg-s, qrib, 1500 n yimdanen. Llant deg-s rebɛa n tliwa : Tala Mahriz, tala n ufella, tala n wadda akked taɛwint Ou Amar Ou Achour. Am wakken llan deg-s 3 n yiḍwaren : Tazeqqa n Wat Zitoun, Mahriz akked Wat Salah. Ma d aḍwar wis rebɛa, ‘’Tiɛerbiyin’’, yuɣal ɣer tɣiwant n Tizi Rached. Ɣef uḍwar-agi, dɣa, i aɣ-d-yenna Dda Ramdane :’’zik aḍwar ‘’Tiɛerbiyin’’, d aḍwar aqdim, yettabaɛ Tala Mahriz. Deg useggas 1986, kkren-d yimezdaɣ-is, bɣan ad d-kksen iman-nsen seg tɣiwant n Irdjen u ad uɣalen ɣer tɣiwant n Tizi Rached. Ihi, iruḥ uselway n tɣiwant n Tizi Rached akken ad d-iẓer aselway n Irdjen ɣef temsalt-agi. Syin, yerra-as-d uneggaru-a :’’lɣaci ma tebɣiḍ ad ten-tawiɣ, ha-ten-in ɣur-k, ma d akal ula i k-yawin’’. Tala Mahriz, akka tura, ur yelli kra i tt-ixussen : lgaz, iberdan, aman d trisiti. Tesɛa, amekkan n usejji, aɣerbaz i tebna Fransa deg useggas n 1955, lbusṭa, 3 n leǧwameɛ, acu ur ttẓallan ara akk deg-sen akked temkarḍit i tebna tiddukla ‘’Le Défi’’

Isem n Tala Mahriz.

Semman-as Tala Mahriz imi winna i tt-yebnan isem-is Mahriz. Deg taddart-a, tamsalt n yisem tefra seg zik. Ẓran akk ansi i d-yekka. Acu kan, taddart ur tewwi ara isem n tala neɣ n tliwa timezwura. Tala-agi i yettusemman ɣef Mahriz, kkan-d waman-is seg tala yellan nnig-s, Tala Ufella. Yebna-tt Mahriz, i yellan d amdan aberran, dɣa semman-as Tala Mahriz. Syin, tɛawed-as lebni Frasa. Tiliwa teqdimin mazal-itent ar ass-a xas ulamma yiwet txab, tayeḍ tergel. Zik, ɣef wakken i aɣ-d-nnan, tala n ufella, ttagmen seg-s aman n tissit, ma d tala n wadda, ssirident tlawin deg-s iceṭṭiḍen.

Imezwura ɣer taddart-agi

Amur ameqqran n yimezdaɣ n taddart Tala Mahriz, kkan-d seg Tmazirt i yellan akka tura deg tɣiwant n Irdjen. Uqbel ad zedɣen din, meḥsub deg Tala Mahriz, xeddmen lexlawi-nsen deg uzal, melmi i d-tewweḍ tmeddit ad alin ɣer taddart n Tmazirt ad ṭṭṣen deg yixammen-nsen. Ɣef wakken i d-nnan, imezwura i d-iṣubben zedɣen din d tiwaculin n Wat Zitoun, At Salah d Ibendawden.

Amezruy d tmetti n Tala Mahriz.

Zik, Tala Mahriz tella d azaɣar, d akal n yimezdaɣ n Tmazirt. Ṣbeḥ, ad d-ṣubben ad xedmen tafellaḥt-nsen, tameddit ad uɣalen ɣer yixammen-nsen akken armi d asmi i yebdan zeddɣen dinna. Tala Mahriz, mechuret s tazart, azemmur d ukermus. Tella ar ass-a, deg taddart, tissirt taqdimt n uzemmur (ha-tt-an deg tizi n nger). Nnan-d wwin-d iɣuraf-is i iweznen acḥal d aqendar, seg Wat Dwala. Ṣubben-d adrar, ulin wayeḍ. Llant, diɣ, ugar n sebɣa n tesyar n waman ɣer tama n tassift : teddunt s waman mačči s yiɛidiwen neɣ s yiserdyan. Ẓẓaden yis-sent irden d temẓin. Yeqqim-d ala later-nsent, akka tura : Ur d-yelli kra n useḥbiber fell-asent ; yečča-tent yinejjel. Akken i as-yenna winna :’’am rrezg-ik a mmi, ad d-tekkseḍ tizwal si ṭṭaq’’.

Mechuret, diɣ, Tala Mahriz s Ccix-is Sidi Ali Abehlul, i d-yusan seg taddart n Yibehlal. Nennuda fell-as imi yella usefru-a :

A Sidi Abehlul amɣar

A win iwumi caben yiɣallen.

Sebɛasnin yedduri lɣar,

S ddaw n tmurt i yettili.

Yefka-as jeddi-s lesraḥ,

Yerkeb ɣef yizem ɛari.

Imi nesteqsa ɣef teqsiṭ n usefru, nnan-aɣ-d : ‘’ yella Sidi Ali Abehlul yettrebbi izem. Yewweḍ lḥal anda yeṭṭes deg yiwen yifri 7 n yiseggasen mebla ma yeffeɣ-d.Ihi, nebɣa ad nwali ifri-a, ladɣa, imi i aɣ-d-nnan mazal llant tarkiḍin-is ar ass-a. (lmeqsud-nneɣ mačči d asekfel n tidet neɣ n lekdeb. Nekni, iswi-nneɣ d asiweḍ n yisallen akken i aɣ-ten-id-nnan. Syin, yal ameɣri s tikti-ines). Nedda d ṭṭbib Nadir Kechabia. Deg ubrid ɣer yifri i yellan ddaw n taddart ɣer tama n tassift, yal mi ara d-nemlil d yimɣi neɣ d ufrux, ad aɣ-d-yini ṭṭbib-agi ameẓyan isem-is. Akka i d aɣ-d-yesmekti ismawen-agi ur ssinent ara tnuda-s, am : tidekt, uzzu, inejjel, ufni, azeggar, ummad, ulmu, taɣeddiwt…neɣ ismawen n yifrax, am : abuḥeddayed, sibbus, amergu, ajeḥmum, isɣi,tagerfa, lbaz…atg

Mi newweḍ ɣer tassift, mebɛed mi nelḥa deg teẓgi akked yicerfan amecwar, neṭṭerḍeq srid ɣer umekkan-nni anda yella yifri n Sidi Ali Abehlul. Uqbel ad nṣub ɣer yifri, nwala kra n later i aɣ-d-nnan d tirkiḍin n Sidi Ali Abehlul. D’’tirkiḍin’’ daxel n ublaḍ, meqqrit nezzeh, ad as-tiniḍ n udinuẓur. Syin, nekcem s uḥrured (yedyeqq maḍi) armi newweḍ ɣer yifri-nni anda i d-nnan yeṭṭes 7 n yiseggasen mebla ma yekker-d. Nufa d amekkan i ttẓurun s waṭas, ssaɣen deg-s ticemmaɛin. Ɣef wakken i aɣ-d-yenna Mass Kechabia, tlata n tlawin i yeɣlin seg syin-a ɣer tassift. Yenna-d mi ara d-teffeɣ tmeṭṭut seg lɣar-nni, ilaq-as ad d-teffeɣ temendeffirt, ur ilaq ara ad tezzi s uɛrur. Ihi, mi ara d-tettuɣal ɣer deffir, ad teɣli ɣer tassift i ibeɛden s ugar n 30 n lmitrat : d ilem.

Nkemmel d akessar ɣer daxel n tassift,anda ttazzalen waman s ddaqa, i wakken ad nwali amekkan-nniḍen ɣef wayeg i aɣ-d-wwin ‘’tamacahut’’(Mythe). Nnan-d, yewweḍ-d lawan n tẓallit acu kan Sidi Ali Abehlul ur yufi ara aman ad yestenǧi. Ihi, iweḥḥa-as-d Rebbi yiwen, yenna-as-d :’’tebɣiḍ agerruj, neɣ aman ?’’. Yenna-as Sidi Ali Abehlul : ‘’bɣiɣ aman i wakken ad ẓẓaleɣ’’. Yerra-as-d winna : ‘’ruḥ wwet taɛekkazt-ik deg uẓru ihen.’’ Ihi, yewwet-itt, syin fekkḍen-d waman, i d-qqaren. Ar tura akka yella yiwen uẓru ameqqran yeflan, tteffɣen-d waman seg ṭiṭuc-nni.

Acu kan xas llant tmucuha-agi n zik yessewhamen, llant tid n tura yesseḥsafen u yerna d ṣṣaḥ ḍrant. Ɣef wakken i aɣ-d-nnan, yella yiwen yebɣa ad yebnu, yufa timeqqbert n Ṛruman neɣ n Yiṭerkiyen deg wakal-is. Ihi, yekker yeddem-d yesseftatek iẓekwan-nni, yeddem-d timedlin d uẓru akken ma llan, yebna yis-sen. Yella, diɣ, yiwen umekkan iwumi qqaren ‘’Aẓru ibabben wayeḍ’’. Iẓra-a, meqqrit ayen ddin. Tessewham talɣa-nsen d wamek mmbubben. Ruḥen, daɣen, i wakken ad ten-rẓen, ad bnun yis-sen. Seg tama, la d-ttẓurun kra n yiẓra u ttaken-asen lewɛadi, si tama-nniḍen, la ttruẓun wiyaḍ i wakken ad bnun yis-sen !!! D asteqsi kan.

Imezdaɣ n Tala Mahriz, mazal-iten ṭṭfen deg leɛwayed-nsen : sɛan ttufiq, xeddmen timecreṭ yal aseggas, ticemliyin yal mi ara as-d-tawi…atg Kra n wudmawen.

Tala Mahriz, tesɛa aṭas n lecyax n ddin. Nezmer ad d-nader, Ccix Meziane, Ccix Ali n At Salah, Ccix Mohand Ouamer d Ccix n At Moula.

Sidi Ali Abehlul : yusa-d seg taddart Ibehlal i yella deg tama-nni kan n Wat Yiraten. Yesɛa leqder d ameqqran ɣer Wat Tala Mahriz. Wissen kan awal-agi abehlul ma yesɛa ara aẓar akked Beni Hilal ?

Mouloud Achour : d aselmad, d aneɣmas,d amyaru. Yura aṭas n wungalen akked tullisin. Gar-asen: Le Survivant et autres nouvelles, Jours de tourments, Le Vent du nord, Le Retour au silence… atg Mohand Amokrane Kheffache : d aneɣmas, d aselmad. Yella deg Fransa, syin yuɣal ɣer Irland.

Ramdane Chibani : d amedyaz yessawalen lḥenni ar tura. Yessekles azal n 4 CD.

Dr Nadir Kechabia : d ṭṭbib n n lmal, d aselway n tiddukla ‘’Le Défi’’, d amedyaz. D amdan yettuqaddren aṭas deg taddart-is imi yezga ɣer tama-nsen deg tesqamut n taddart neɣ deg tdukliwin n tama-nni. Yesɛa aṭas n yigerdasen n leqraya.

Hocine.M

Partager