Tamaziɣt, d awal i d-yemmalen tutlayt i ttmeslayen ugdud amaziɣ di tama n Ugafa n Tefriqt, am wakken i d-yemmal idles, amezruy d tsekla n uɣref yimaziɣen s umata. Awal-a n tamaziɣt ɛziz ɣur-nneɣ mačči d izli, acku yuɣal d azamul n tfenṭazit, tidet, tissas d lḥerma, tutlayt n tyemmat, idles … Dayen i yeğğan imawlan-is ad as-gen amur deg uḥric n tsekla timawit d tin n tira (inzan, icewiqen, tamedyazt, timucuha, timsaԑraq …) .Acu kan ass-a, tamaziɣt teḥwağ tira i wakken ad d-teqqim i tsutwin (générations) i d- teddun ɣer sdat. D ayen i yeğğan dda Mulud At Mԑemmer ad d-yini yiwen wawal s wazal-is, imi yeqqar deg-s: «Win yebɣan tamaziɣt, ad yissin tira-s.» Amek nettwali tamaziɣt deg uɣerbaz Azzayri mebɛed 20 n yiseggasen n uselmed-is S umata?. Acu n wuguren i d-temmuger s umata di 20 n yiseggasen-a yezrin?. Tura ma nmuqel ɣer cwiṭ-agi, yellan deg tallit-a ideg nella, ad-d-naf uguren d imeqqranen deg uḥric n uselmed, ad-d-nadder seg-sen: Deg tazwara, ad-d-nebder ugur i d-ttemlilin iselmaden akked kra n yinelmaden, acku ɛeddan-d, yineggura-a, ɣer tesnawit , werğin ɣran tamaziɣt, ama deg uɣerbaz amezwaru neɣ uɣerbaz alemmas .Ugar n waya aṭas seg-sen ur ssinen la tira, wala timawit. Ugur ameqqran ɣer yinelmaden iɛerbawalen ala tutlayt n taɛrabt i swayes i ttmeslayen, ala tin-a igezzun (fehmen). Tamentilt n waya, imi ur tt-lmiden ara la deg uɣerbaz amenzu, wala deg uɣerbaz alemmas, yerna ttekkin ula d imawlan deg wugur-. Deg tis snat, ad-d-ncud asentel n uɣbel n wahil d yidlisen n leqraya, dima deg tesnawit, ad-d-naf d yiwen wahil i d-iɛawden, ulac deg-s amaynut. D ahil-nni n uɣerbaz alemmas i d-iɛawden deg tesnawit, yerna d isenfar-nni, d timsirin-nni n wahil n uɣerbaz alemmas i d tid n tesnawit. Mebla ma nettu aɣbel n yidlisen, imi deg tesnawit ur nessexdam ara adlis aɣurbiz, acimi? .Acku ahil uselmed deg tesnawit ur iwulem ara ayen yellan deg yidlisen-a. Deg tis kraḍet, ihi mi ara as-nɛeddi i wugur-agi, anelmad ur yeḥwağ ara kan tira-ines, neɣ xerṣum ad yissin ad-tt-yemmeslay (timawit) , neɣ ad yissin kan Amezruy-is,. Acu kan d lawan ad yelmed s tutlayt n tmaziɣt ; acuɣer ur ilemmed ara Amezruy s tmaziɣt? Neɣ tarakalt, tafelsafit d tiyaḍ s tutlayt n teyemmat. Acuɣer d tutlayin- nniḍen i yuɣen amekkan deg uselmed? Amedya d asexdem n tutlayt n taɛrabt deg kraḍ n yeswiren-a, ma deg tesdawit d tafransist i yuɣen amekkan-i ?. Acuɣer ur ttmeslayen ara yinelmaden s tmaziɣt, ama deg tneɣrit, deg unnar n uɣerbaz, akked unemhal…atg?. Tamaziɣt teḥwağ aṭas n rray (rray ibnnun, mačči win yetthuddun), ilaq-as aṭas n uxeddim ɣer sdat, teḥwağ ad ddukklen iɣallen, imi akken qqaren imezwura :«Yiwen n ufus ur yekkat ara lkeff».
ADAOUN Abdelghani
