Ixef‑is yettudum d taẓuri . Alaɣ‑is yeččur d tirga akked d tikta. Tidmi‑s tewwi lwelha ɣer udrar anda id ufraren yirgazen at wawal . Ul‑is yeččur d tayri i telsa meṛṛa. Akka id ‑aɣ d iban Jaɛfar Ait Menguellet deg timlilit id yellan ger‑nneɣ di Tizi Wezzu. S lxaṭer wesiɛen yeqbel ad yerr ɣef tutttriwin‑nneɣ mebla adari . Aten ihi wawal i unaẓur . Qqaren awal n ugdud d awal n rebbi, nekni ad nnini awal unaẓur d awal n tmusni.
Ddurt‑agi d amuli wis 31 n tafsut n Yimaziɣen, amek tettwaliḍ aya ?
Tafsut n Imaziɣen d yiwwet n tamsalt s wacu nettḥulfu si zik, ilaq yal taddart, yal tamnaḍṭ, yal amdan di tmurt n leqbayel ad ifugel amuli‑agi yellan d iseɣ akken iwata lḥal. Aya d ayen yelhan i yildes nneɣ . Tafsut n tmanyin tesɛa azal meqran, inumak is laqayen, ilaq ad‑as nilli di lmendad di yal aseggas
Dayen ẓran yakk medden , tafsut n tmanyin werǧin a d teḍru limer ulac deffir‑s inaẓuren yuɣen abrid n ccna amahadi, kečč si ljih‑ak amek tettlawiḍ ccna amhadi di lawan n tura ? Ma mazal yesɛa amkan ‑is di tmeti‑nneɣ ?
Cnna amḥadi mazal yesɛa amkan d ameqran di tudert nneɣ n yal‑as acku timsal mazal frint, acqirew i‑aɣ yegunin mazal meqqer . Timeti‑ nneɣ ɣer tura mazal tettidir uguren, ilaq askasi ɣef tidyanin‑agi yellan d acqirew deg abrid ara aɣ yawwin ɣer tinaflit . Ass deg ara d nnini beli ccna amḥadi dayen ur teḥwaj ara timeti, ass‑sen yebɣa ad yinni uguren kfan di tmurt, kulci i‑igerez imdanen ufan ayen bɣan . Mačči akka i‑yella lḥal, ihi tamedyazt akked d ccna amḥadi mazal yeḥwaj‑iten uɣrefahat ass‑a ugar n yiḍeli.
Amek i ‑ilaq ad yilli wudemn n ccna amḥadi akken amazan yeddem ad yewwed imsefliden ?
Iban d akken mi ara yilli deg yiwwet n tmurt uguren yesmeɛraqen di tudert n liser, accenay yettili‑d di lmendad akken ad yinni ayen umu yettḥulfu . Amek ? Aya akken i‑iḥus unaẓur s tadyanin i d‑tettmager timeti, yal yiwen aten‑id yinni s tamuɣli‑s, s tikti‑s.
Llan wid id yeqqaren belli ccna amḥadi teḥwaj taqbaylit ass‑a, d win ara aɣ yezdin ɣer talsawit , amek id ṛay‑ik ɣef anect‑a ?
Ilaq a neddu deg abrid‑agi, aya d lwajeb felleɣ akken ur aɣ yettaǧǧa ara wakkud ɣer deffir . Ahat ayen iɣ‑ ixusen nekni s laqbayel di lawan‑agi d asuqel n yeḍrisen ilsawiyen ɣer tutlayt‑nneɣ am Platon d wiyaḍ ….. yuɣ lḥal Muḥya ineǧred abrid deg anact‑a , leqdic‑is yesekned d akken taqbaylit tweɛa akken ad teɛebbi timsal tilsawiyin . Muḥya d ameyda deg ilaq imyura nneɣ ad ddun deg abrid‑a !
Aya d neqqar iccud ɣer yidrisen akked d tmedyazt, deg ayen yeɛnan ccna akked uḥiha , d acu i d awal‑ik ?
Llan aṭas n iccenayen i‑yuɣen abrid ‑agi atrar, yettawin ɣer talsawit, mačča ur ttwasen ara akken ilaq , acku tawilat n ubereḥ ara ten d yesfiriren (mediatisation) xuṣent . Accenay ɣer‑nneɣ weḥdes i‑yettqabel( s wallalen yellan ger ifasen‑is) asuɣfeɣ n « le produit ines » . Yettban d akken deg liḥala yecban tagi iweɛr‑as aṭas akken ad yelḥu ɣer zdat , akken ad yefrir ……
Tidet, lamaɛni limer d lebɣi asufeɣ n leqdic n unaẓur d ixamen n tizrigin ara t‑iqablen ….
Akken qqaren deg awal : « wa maɛdur wayeḍ d leḥq‑is » . Tizrigin ula d ninti ttmagarent ugguren ineqqen taẓuri am le piratage . Ula d yimsefliden s lebɣi neɣ mebla lebɣi ttikin deg anect‑a acku qablen ttaɣen « des œuvres piratés ». Aya yakk yezgad mgal asǧǧuǧeg n yidles nneɣ akked ccna nneɣ . D anect‑a ahat i d sebba meqran yecefcalen tuget n iccanayen, am akken d aya i yerran tikwal ccna n taqbaylit yeskucber ɣef yiman‑is. Akken ad yenulfu ccna ara iqazmen ayen yettwaxdamen di ddunit, ilaq accenay ad yilli d win yettidiren s cnna ines , d ccna i lexdma ines.
Agdud‑nneɣ tikwal yattraǧǧu aṭas deg inaẓuren ….tikwal am akken deg‑s i demɛen ferru n yal tilufa ama tid yeqnen ɣer tisertit neɣ ɣer timeti …
Acu tebɣid ! Nekni s Leqbayel akka i negga. I timura nniḍen imdanen ttraǧǧun deg unaẓur taẓuri‑ines, acu ara d yesnulfu,acu umaynut arad yawwi . Da ɣer‑nneɣ ttraggun deg cennayen ugar n wayen‑nni. Netta di tilawt mi ara d yecnu ucennay ccna amhadi lmeɛna‑s iɛebba taluft, yegger asurif deg timeɣnest ɣef ayen yattraǧǧu ugdud ; anamek n wawal s tewzel d ccna‑ines i d‑awal‑is id d‑tikti‑s .
Amek yettawli jeɛfar tamedyazt tatrat n taqbaylit ?
Ilaq ad illin yeḍrisen ara yeɛabin yal timsalt ,ama d tid yeqnen ɣer tidmi, ɣer tizeminit,am akken ilaq diɣ ad illin iḍrisen imhadiyen mebla ma nettu isental nniden fesusen akken yal wa ad yaf lebɣi‑s di tsekla nneɣ. s webct‑a ara tesɛu tmedyazt imawlen‑is widen ara s yeggan leqrar.
Aṭas i d‑yeqqaren belli ccna n taqbaylit yuḍen, aswir ‑is yuɣal ɛer deffir amek i d‑tamuɣli n Jaɛfar ɣer tamselt‑agi ?
Tidet ! Teɛedda yiwwet n tallit nergagi cwiṭ ɣef ccna n taqbaylit,ikcem utwar deg ulawen n wid iḥamlen ccna ‑nneɣ. Nuggad di teswiɛt ‑nni acku asnulfu iruḥ am wakken yeglugel . Icennayen gren tizlit n taqbaylit deg yiwen umeqyas ur asen laq‑ara : «la reprises des chansons » . Netta aɛiwwed n tuɣac kkan akka iḍur aṭas imawlan n tazlatin‑nni, yeffeɣ i lmeɛqul (contraire à l’éthique). Lamaɛni tagnit –agi nexulfi‑tt ɣer deffir imi imsefliden uggin les reprises‑agi. Ass‑a assif yezid ɣer tɣuz‑as, inaẓuren ndakwalen belli ala s usnulfu akked d umaynut i nezmer a ndum wa nessali iswir n tazlit taqbaylit, aya yesefreh aṭas.
Di tallit deg nettidir i wakken ad yifrir uccenay , neɣ ad telhu tizlit laqen « les clip », tlaq la promotion . Tikwal nettawali d akken « les clips » s taqbaylit xuṣṣent aṭas ….
D tidet ! dayen yellan . Limer ad ffkeɣ amedya wa ad qerneɣ lklip « ay ul » yellan d lklip amezwaru xedmeɣ i teskeles l’ENTV d lklip « Ṣalḥin », wis ssin agi ur yečča ara tadrim aṭas am umezweru yerna iweneɛ, aya yebɣa ad yinni d tikta i d yettmudun sser i leqdic mačči kkan d allalen . d tamselt n tmuɣli( vision) ilaq anaẓur ad iẓer d acu yebɣa . kulci yeqqen ɣer lebɣi, d tamuɣli n unaẓur. Mačča xas akka yella ahat lexṣas deg les klip s taqbaylit, umaneɣ belli di tuget n wayen id yettnulfun ad yefrir wayen n lɛali.
Ma nniɣ ak Taqbaylit ?
D ruḥ‑iw
Tameṭṭut ?
D lsas n tmurt
Ddin ?
Tayri ger yemdanen
Adrar ?
D leɛnaya
Yillel ( lebḥer) ?
D ayen yezdin timeqwa n tudert ger asen‑t. d tadukli n kullec di kullec !
Tayri ?
D tudert
Lunis Ait Menguellet ?
D lakul, d abrid‑iw.
Ait Slimane Hamid