Dagi, ‘’ula d ttjur, ɣrant’’

Partager

Taourirt Moussa Ouamer yenṭeḍ yisem-s ɣer yisem n Lounes Matoub imi deg-s i d-yekker u deg-s i yezdeɣ armi d asmi i t-nɣan .

Tettwassen taddart-a ugar seg wasmi yuɣal uẓekka n Matoub d ’’lemqam’’ : ttẓurun-t yal ass u ttasen-d seg yal tamnaṭ. Acu kan, Matoub ur d-yekkir ara akka kan. Yufa-d annar yerwet, taddart teččur d izemniyen, netta ikemmel deg ubrid-nsen. ‘’Dagi ula d ttjur ɣrant’’, akken i as-yenna Lounis Ait Menguellet.Taourirt Moussa Ouamar, d taddart n Aïni Aït Larbi Ou Said yemma-s n Fadma Ath Mansour. Deg uɣerbaz n taddart-a i yesɣer acḥal d aseggas Mouloud Feraoun, aɣerbaz uɣur i d-yusa Alert Camus akked Emmanuel Roblès. Deg lgirra-nni, tettusemma taddart-a,‘’Zone rouge’’.

Tkerḍa n taddart

Taourirt Moussa Ouamar, tetabaɛ taɣiwant n Aït Mahmoud lɛerc n At Ɛisi uqbel ad yuɣal At Dwala. Zzint-as-d tudrin-a : ɣef usamar Tizi Hibel ; ɣef ugafa, Tizi n Talakht ; ɣef umalu, Aït Bouyahia ; ma ɣef unẓul, Taguemmount Azouz. Tuli ɣef lebḥar s wazal n 600 n lmitrat, zedɣen deg-s ugar n 3 000 n yimdanen. Mačči d yiwen neɣ sin i iɛeddan s taddart-a, deg-sen : Fadma n Soumer deg useggas n 1863 ; Messali 1936 ; Ahmed Oumeri 1943 ; Mouloud Feraoun 1944-1952 ; Imache Amar 1951 ; Krim Belkacem 1955 ; Amirouche 1957…atg. Ɣur-s 46 n yimeɣras. Tesɛa taddart-a, aɣerbaz amenzu d uxxam n yilmeẓyen i tebna nettat. Sɛan, diɣ, tarbaɛt n ddabex uḍar OTM (Olympique Taourirt Moussa). Llant aṭas n tjemmuyaɛ anda ttɣimin yimezdaɣ. Izenqan akken ma llan, zeddigit u yal azniq yesɛa isem. Ismawen n yimeɣras i asen-fkan Wat taddart. Mazal ar ass-a, teẓẓaḍ tissirt taqdimt n uzemmur deg taddart.

Isem n taddart

“Tawrirt n Musa Waɛmer, Seg zik ay teɛmer, d tamezwarut deg leɛrac.’’ A. Ourrad Ɣef wakken i aɣ-d-yenna Mass Achour Ourrad, isem-agi yekka-d seg yimezwura i d-ikecmen ɣer taddart. Amezwaru isem-is Ouamar, syin yesɛa-d mmi-s Moussa. Dɣa, qqaren-as Taourirt Moussa Ouamar. Yella wayeḍ-nniḍen gar yimezwura, qqaren-as Moh Ath Moh. Yiwen yeṭṭef tama n wadda, wayeḍ yeṭṭef tama n ufella. Taddart-a, tebda tettɛemmir gar lqern wis 10 d wis 13.

Amezruy d tmetti

‘’Taddart-a, deg tazwara, xeddmen akal : zerɛen irden, timẓin, yella uzemmur, lḥeb lemluk, ttrebbin lmal, ayen yeɛnan tafellaḥt s umata. S yis-s i ddren. Lawan n lɣella, ttembeddalen rreẓq : yal wa ad d-yawi ɣer wayeḍ ayen ur yesɛi ara (Le troc). Mi ara megren, xeddmen tiwizi, d ccerṭ ɣur-sen. Sserwaten deg yinurar, annar aneggaru n userwet yeḥbes deg useggas n 1967, d annar n Amar Ou Yidir. Ma d tura, ala ciṭ n uzemmur i d-yeggran’’. Akka i aɣ-d-yesmekti taswaɛt Mass Ourrad. ‘’Zik, ttemlilin yimdanen deg tejmaɛt i yellan d aɣerbaz n tudert. Yella deg-s wawal n ṣswab d lmeɛqul, llan yimɣaren izemniyen s leɛqel-nsen, yella yidles s umata’’. Ikemmel yenna-d urgaz-a.

taourirt Moussa Ouamar d Larebaâ Nath Yiraten.

Zik, Tizi Rached akked Mekla, tteḥqaren Larebaâ Nath Yiraten, bɣan ad ten-stɛemren. Ihi, kkren Wat taddart Taourirt Moussa Ouamar, ruḥen ɛawnen Larebaâ Nath Yiraten, rran ‘’icenga-nsen’’ syin. D acu kan, yella ccerṭ. Nnan-asen i Wat Larebaâ :’’kunwi ad txedmen ssuq snat n smanat, nukni ad t-nexdem smana tis tlata’’. Ihi, akka i d-yella umtawa gar-asen.

Tettwaṭṭef Fadma n Soumer deg taddart-a

Tezweǧ ɛemti-s n Fadma n Soumer tezweǧ-d ɣer taddart-a, yuɣi-itt yiwen seg twacult Laskri. Ihi, asmi ttnadin yiṛumyen ɣef Fadma n Soumer, tekker truḥ-d ɣer ɛemti-s i yellan deg taddart Taouririt Moussa Ouamar. Ḍefren-tt-id yiṛumyen ɣer taddart-agi. Syin tekker terwel ɣer yiwen umekkan i ibeɛden s wazal n 50 n lmitrat ɣef uɣerbaz n taddart, terwel ɣer Tala n Sidi Ali Moussa anda i tt-ṭṭfen.

Aɣerbaz n taddart

Aɣerbaz-a, yeldi tiwwura-as deg useggas n 1893. Mazal-it ar tura. Yettwaqɛed, ala netta i d aɣerbaz i tesɛa taddart akka tura. Yesselmed deg-s Mouloud Feraoun seg 1944 armi 1952. Usan-d ɣer uɣerbaz-a, Albert Camus akked Emmanuel Roblès.

Imṛabḍen n yiṛumyen

‘’Dagi ula d tjjur ɣrant’’ : akken llan yimɣaren d temɣarin, heddren akk tarumit. Sseɣren-ten akk yimṛabḍen n yiṛumyen (Pères blancs et sœurs blanches). Yella uɣerbaz i warrac, yella wayeḍ i teḥdayin. At n Tewrirt, ttcekkiren aṭas imṛabḍen-agi imi i as-nxedmen lxir. Mačči ala leqraya i ten-sseɣren, meɛna ɛawnen-ten ula deg tudert-nsen. ‘’ttawinaɣ-d lmakla, ayefki d lebsa’’ i aɣ-d-yenna Mass Lardjane Nafaa. ‘’yiwen yettas-d ula deg yideflawen, ileḥḥu-d ugar n 2 n yikilumitren deg teẓgi i wakken ad d-yaweḍ ɣer umuḍin. Lukan mačči d timṛabḍin n yiṛumyen, tili ass-a, aṭas ur nettili ara, imi d nutenti i yellan d tirḍaytin, d nutenti i yettɛawanen tilawin mi ara d-rbunt’’. Ikemmel yenna.

Matoub d yidlisen

Ɣef wakken i d-nnan, seg zik, iḥemmel Matoub ad iɣer. Ihi, yiwen wass, yemlal deg lǧanaza akked Achour Ourrad (d netta i aɣ-tt-id-yennan). Yuɣ lḥal, argaz-a yesnaɣ-as tannumi yettawi-d idlisen mi ara d-yali ɣer taddart. Mi d-yewweḍ winna ɣer lǧanaza, yuɣ lḥal teqqes-it tɣirdemt. Medden akk lhan-d deg umekkan-nni n tuqsa, Matoub yettḥewwis lǧiban-is ma yella kra n udlis.

Matoub deg wass lɛid

Iruḥ Matoub ɣer tejmaɛt deg wass n lɛid, yufa-n din yiwen urgaz yeqqim weḥd-s. dɣa-, yenna-as Matoub :’’Nekk aql-i da axater weḥd-i i lliɣ, i kečč, acuɣer mačči deg uxxam-ik i telliḍ, ɣer warraw-ik ass-agi n lɛid ?’’ yerra-as-d winna :’’Ad ak-iiniɣ kan ṣṣaḥ, setḥaɣ ad qableɣ tawacult-iw imi ur zmireɣ ara ad d-aɣeɣ ikerri n lɛid’’. Yuɣ lḥal, Matoub, yesɛa ikerri deg uxxam. Din, din, iruḥ yewwi-as-t-id.

Matoub d iselman

Yiwen wass, iruḥ ad d-yaɣ iselman deg taddart. Mi yewweḍ, yenna-as i winna yesnuzun iselmaden ad as-d-yefk arḍel (azgen n kilu). Mi i as-t-id-yefka, yessegra-as-d awal winna, yenna-as :’’Matoub s timmad-is, yewwi kan arḍel’’. Yuɣ lḥal, yefka-as Matoub 1 000 idinaren. Mi iruḥ ad as-d-yerr ṣserf, yenna-as Matoub : ‘’Aɣ-d yis-sen lefhama’’. Yeffeɣ-d yakan deg useggas 2016.

H. Moula

Partager