«D lawan ad as-yuɣal wazal i tmedyezt…»

Partager

Yekker-d ussan-a warbaɛ n yimedyazen ad ḥudden ɣef tmedyezt, ad suturen azref-nsen am yinaẓuren merra. Ilmend n waya nefren ad nesteqsi yiwen seg-sen, mass Ḥusin Luni, i aɣ-d-yesfehmen acu yellan!

Aɣmis n Yimaziɣen : Anda yewweḍ Ugraw n Yimedyazen i d-tesnulfam?

Ḥusin Luni : Di tazwara tasduklit-a ur telli ara d agraw, imi d tarbeɛt kan i wumi nsemma Tasduklit n Yimedyazen yettemyebdaden. Ayen yebɣan ad d-yini neddukel i umyebdad di tlufa i aɣ-icerken neɣ i aɣ-yerḥan. Ma d anda tuweḍ, ad ak-iniɣ aql-aɣ netteddu akken yebɣu yili.

D acu i ken-yeǧǧan ad tt-id-tesnulfum, ed wacu tessuturem yes-s ?

Ayen i aɣ-yeǧǧan nefra-tt ad d-neg tasduklit d taqsiḍt, xas ulama tisebbiwin si zik llant, dacu tella-d tin i d-yesfaḍen lkas : Teḍra-d di Mɛatqa, deg yebrir 2015, mi aɣ-teɛreḍ Tidukla Tadelsant Tigejdit n At Zɛim ɣer usfuggel n 20 yebrir. Di yiwet n tmeɣra uɣer i d-ttwaɛerḍen, ugar n yimedyazen, icennayen, ikumidyanen ; dinna nwala azal n tidet n umedyaz d tmedyezt s wallen n yimdanen n menwala deg tmetti, s wallen daɣen n wid iqeddcen deg umussu adelsan. Amek ? Icennayen, imẓawanen d yikumidyanen, gan-asen yimheggiyen amkan yettwaxeṣṣ i yinaẓuren, ma d imedyazen, am wakken ur llin d inaẓuren, ur sɛin amkan. Syin akkin deg tullya mi berrḥen s wahil, ttwabedren-d yicennayen, imẓawanen d yikumidyanen, imedyazen ur ten-id-yewwi umeddaḥ di teqsiḍt. Nnuda ad nefhem d acu n miḥyaf-a, nufa ziɣ icennayen-nni, imẓawanen-nni d yikumidyanen-nni ttwaɛerḍen-d s wudem unṣib, meḥsub ad ttwaxellṣen yal yiwen s ukaci-yines ; ma d imedyazen nwan-ten ahat d imattaren ara ten-iḥellen awi-d kan ad ɛeddin ad d-ɣren tamedyezt. Aya d ayen i d-yessekren lɣiḍ-nneɣ s yimedyazen, nekker neǧǧa-d tameɣra deg yiḍ-nni, imi yal yiwen ansi d-yusa, llan ula d wid n Bgayet, nufa-d amdakkel Lyes Gectuli yessens-aɣ, ma d iḍ-nni nga-t d anejmuɛ anda i tt-nefra ad d-nesbedd tasduklit. Asuter-nneɣ d tiririt n wazal i tmedyezt d umedyaz. Amedyaz, nnig n umdan n tsekla ay yella, d anaẓur ; yewwi-d ad yawi izerfan-is akken i ten-yettawi unaẓur nniḍen, ad yesɛu «un statut» akken i t-yesɛa unaẓur nniḍen.

Ma fehmeɣ seg wawal-ik, deg tizi n wass-a yeggra-d umedyaz d asfel ?

Ahat d asfel, ma d nekkni nwala-t d aḍerref i yettwaḍerref sɣur yiduba imi ar ass-a ur yesɛi ara «un statut» xersum am netta am yinaẓuren nniḍen. Wali kan acḥal n tfaskiwin yuɣalen d tiɣelnawin d tunsibin, tid n ssinima amaziɣ, amezgun amaziɣ, ccna amaziɣ… rnu-yas timeɣriwin n lfulkluṛ i yuɣalen d tunsibin am tmeɣra n tẓerbit, tameɣra n ufexxar, timeɣriwin n wuččan… ma d tifaskiwin n tmedyezt, ar assa, ula d yiwet ur as-yettunefk wudem unsib xas ulamma llant tid yessawḍen ar teẓrigt tis 14 am tin n Udrar n Fad deg Wat Smaɛel di Bgayet, tin n Si Muḥ Umḥend d Yusef Uqasi deg Wat jennad, i yettwaḥebsen azal n 4 yiseggasen aya, d tin n Yitri Adelsan n Weqbu. Llan ula d imedyazen irebḥen arrazen nitni ar ass-a ur sen-ttunefken ara, am wakken d-teḍra deg Wat Wasif di tfaska iɣef yella di lmendad HCA.

Asuter-a-nwen n uqeyyem n umedyaz yettarra srid ɣur yinesdabuyen (autorités) neɣ ula i tdukkliwin?

Asuter n tesduklit yettarra, tamezwarut, srid ɣer tmetti, imi kra n win yesbedden tidukkla tadelsant, neɣ win yuɣalen d amḍebber, d mmi-s n tmetti, akken tella tmetti ad yili, aya ma ur yexdiɛ ara timetti ideg d-yekker. Meḥsub ama d wid iqeddcen deg umussu adelsan, ama d imḍebbren n tsuddwin di taɣult-a, n tɣiwanin, neɣ ula d imdanen kan akka ara igen tameɣra ; ad rren azal i tmedyezt d umedyaz, xersum am wazal i ttaken i yinaẓuren nniḍen. Tis snat, asuter i yimedyazen, ad rren azal i tmedyezt d yiman-nsen, ur ttaǧǧan ara temdyezt ad tt-tettwaḍerref, neɣ iman-nsen ad ttuneḥsaben d izegnan n yinaẓuren neɣ ddaw-s cwiṭ. Tasertit n wid yerran tamedyezt deg yiwen n ucekkaṛ akked lfulkluṛ d wansayen, tban-d ɛinani, aderɣal ur as-teɣfi. Syin akkin ahuddu kemmlen-as kra n wid iqeddcen deg umussu adelsan, ama ɛemmden, ama ur faqen. Tamedyezt mačči d ixerban n tzeɣwin d tkana d waddaynin, tafaska n tmedyezt mačči d tameɣra n ubelluḍ. D lawan ad as-yuɣal wazal i tmedyezt, akken i as-t-rran yigduden nniḍen, s yisem-is d tasekla, d taẓuri.

Awal-ik n taggara…

Awal-iw n taggara, ad ak-iniɣ tanemmirt ɣef tinnubga. I wid i terza temsalt d wid i aɣ-yettrajun, ad asen-iniɣ rjut tiɣerɣert n yisutren-nneɣ d uneskin (le manifeste) ara d-yeffɣen akka ɣer sdat di tɣamsa.

Yesteqsa-t : Mhenni Xalifi

Partager