Icewwiqen ttawint tlawin ɣef yimerḥum (lmegget)

Partager

D lecfer n wallen i ibeɛden ɣef lmut. Lmut tɛuss bab-is yal ass, d ameqqran neɣ d ameẓyan, d argaz neɣ d tameṭṭut. Lmut ur tferren ara, tettawi ameqqran, tettawi amecṭuḥ, tettawi wid lɛali, tettawi wid yeffɣen i ubrid. Akken yebɣu yili d amuḍin neɣ s tezmert-is, win iwumi d-yewweḍ wass-is, ad d-tas ad t-tawi. Nekni nettalas-as lqut, netta yettalas-aɣ lmut. Ulac win izemren ad yerwel fell-as, d ṭṭlaba n ddunit. Anda ma tebɣuḍ tiliḍ, ad ak-in-taweḍ. Xas ma tesɛiḍ idrimen, ur tezmireḍ ara ad tt-taɣeḍ, neɣ ad tefkeḍ tijɛal, akken ur ak-tettawi ara. Ur tezmired ara ad trewwleḍ fell-as ma yella tesɣam-ak-d. Ili-k d ameṛkanti, d asaɛi neɣ d igellil, nettat d mm lḥeqq : yiwen ubrid kan ay tessen, abrid-is d abrid n lḥeqq.

Lmut d abrid ur nexli. Aṭas ur nettḥulfu s lmut, nwan-tt d awal kan, alarmi d asmi ara ten-id-taweḍ s axxam i ttḥulfun yis-s. Aṭas ur nettamen ara belli yiwwas ad mten, acku sɛan cci, sɛan tazmert. Asmi ara d-testeqsi fell-asen, ur ttamnen. Aṭas i yewwḍen i lmut, ur mmuten ara, xas ma ad t-yeɣṣeb waṭan, yiwwas kan yeḥla, dayen yekker, tselfas kan lmut, tkemmel abrid-is, tewwi wiyad di tikli-s. Aṭas n yimdanen ur numin ara belli mmuten.

Lmut yesrusuy-d lɣiḍ ɣef yimdanen merra. Lmut tuɛer, yella deg wawal «Lḥif i tekkes, tuɛer kan lmut». Lmut mi ara d-terzu s axxam n walbaɛḍ, lɣaci n tuddar ttbaddaden s idis n uxxam n umerḥum akken At wexxam, ur ttḥulfun ara s yilem i d-yeǧǧa uɛeggal-nni tewwi lmut.

Tuget n lɣaci akken kan ara slen s lmut n umezdaɣ n taddart, ttṛuḥun ɣer uxxam n umeṛḥum ttɣimin dinna ass kamel, iḍ kamel. Lɣaci ttheggin ayen akk ilaqen, akken ad ɛawzen ɣef umerḥum iḍ-nni. Wiyaḍ, seddaw laɛnaya n ṭṭamen n wedrum n umeṛḥum-nni, ssawaḍen isalli n temḍelt ɣer tuddar i ten-iqerben, iwasila akked twelliyin n umerḥum anda ma llan. Wiyaḍ ttheggin trisiti di lḥara n wexxam n umerḥum akken ad tili tafat deg yiḍ-nni. Wiyaḍ ttawin iṭaburiyen ɣef wi ara qqimen lɣaci, wiyaḍ ttɛassan deg webrid ttmagaren iberraniyen d-yettasen ad ẓuren…

D anebdu neɣ d tagrest, d asemmiḍ neɣ d aɣamac, d ageffur neɣ d iṭij, xas ma d adfel lɣaci ur ttakken ara afus ɣef umerḥum. Ddakalen akken ad tifsus taɛkemt ɣef imawlan-is. Yal taddart amek xeddmen. Xas ma llsas n tuddsa-agi ur d-yeqqim ara deg waṭas n tuddar n tmurt n Leqbayel, maca llant tamiwin deg i mazal ṭṭfen deg tuddsa n temḍelt. Akken imezdaɣ n taddart merra ad ilin deg yiwen webrid, ulac igellil neɣ amerkanti, ulac aberkan neɣ amellal, imdanen merra yiwen n uẓekka-nsen.

Deg uḍris-agi, bɣiɣ ad mmeslayeɣ ɣef lɛerc n at-Yeǧǧer s umata, imi tuddar-is mazal ṭṭfent deg tuddsa n temḍelt. Di tuget n tuddar, mi ara tili temḍelt, imezdaɣ beṭṭun leḥzen-nsen akked twacult n umerḥum. ṭṭamen n wedrum, seddaw leɛnaya n tesqamut n taddart, yeggar-d iman-is, yettili s idis n wexxam n umerḥum deg wayen akk i uḥwaǧen, d wayen akk ilaqen i umerḥum. Anda yebɣu yemmet umezdaɣ n yal taddart yettili, yettili alarma ssawḍen-t-id ɣer taddart. Ama di ssbiṭar, ama di tmurt n Fransa neɣ timura n yinig sumata.

Di tmurt n Fransa, imezdaɣ n lɛerc n at-Yeǧǧar ddukklen, sɛan tasqamut am wakken di taddart ay ttidiren. D nutni i d-yettḍebbiren ɣef temsalt n umerḥum ma yella ɣur-sen, xeddmen-as lekwaɣeḍ akked d wayen akk i t-ialqen alarma ceggɛen-t-id ɣer tmurt, ɣer taddart-is.

Tulawin di yal taddart mi slant s yisali n umerḥum, ttṛuḥunt ttcewwiqent fell-as, tuget deg-sent d timɣarin, ttcewwiqent alarma iṛuḥ ad d-yeɣli ṭṭlam. Syinna akin ad ǧǧent nnuba i yergazen. Tulawin ttcewwiqent deg uzal, irgazen deg yiḍ. Mi tewweḍ d 22 : 00, ixuniyen ad zzin i umerḥum ad bdun acewweq fell-as. Mi cewwqen tasaɛet neɣ snat ad ḥebsen ad steɛfun, wa ad isew aman, wa d latay, wa d afenǧal n lqehwa…. Akken alarma qrib ad yali wass. Ssyinna ad d-uɣalent tlawin d nnuba-nsent, ad ṭṭfent amkan n yergazen s ucewweq, alarma qrib ad t-awin ar tmeqbert.

Yal taddar, tesɛa tarbaɛt i yeqqazen aẓekka, zgan llan. Mi slan s lmut n walbeɛḍ, ẓran iman-nsen, fiḥel ma yenna-yasen bab n wexxam, neɣ ṭṭamen, ssnen iman-nsen n waygar-asen, win ulac wayeḍ yella. Uqbel ad teflali tafat, nutni wwḍen timeqbert, bdan taɣuzi, ssya ar d-kkren akk lɣaci yettewjad uẓekka. Llan wid i tessun alim i uẓekka, llan wiyaḍ tessun tasselt, wid d-yettawin tasselt daɣen zgan, sɛan-tt d aɣbel, d nutni i tt-id yettawin ass n temḍelt, werǧin ttun aggay-ines.

Tamḍelt tettili azekka-nni n lmut n umerḥum. Tasqamut n taddart txeddem anejmuɛ tanzayt n wass ɣef 7 : 00 deg wussan n unebdu, ɣef 8 : 00 deg wussan n tegrest. Imezdaɣ akk n taddat ttekkaren-d akken ad nnejmaɛen am nutni am yimezdaɣ merra, ulac aɛeggal ur nettqadar ara anejmuɛ-agi. Ulac win ara yesmeɛẓgen i tiɣri d-teggar tesqamut n taddart, ulac win izemren ad yerẓ isuḍaf tesbed taddart i lmend n waya. Yal anejmuɛ, tasqamut n taddart tessawal-d akk i yismawen n yimezdaɣ akken kecmen tajmaɛt. Win ur d-nerri ara ɣef yisem-is, neɣ win yettun iman-is deg wussu, yettwalas, mi d-yelḥeq s anejmuɛ, ad yerju ad alsen i yisem-is ad iṛuḥ ad yefk 50 idinaren. Win ur neḥdir ara i unejmuɛ s wadda, daɣen yettwalas, yewwi-d fell-as ad yefk 200 idinaren.

Yettili-d waya akken imezdaɣ ad ɛedlen. Wid yesɛan tiḥuna, ttemdalen-tent alarma yemḍel umerḥum. Lɣaci mazal tafrit deg wallaɣ-nsen, mazal aẓar n telsawit deg ulawen-nsen.

Yettili-ak neɣ ur ak-yettili ara, imezdaɣ akk teɛna-ten temsalt n temḍelt, acku ass-a fell-i, azekka fell-ak. Tamḍelt tettili-d ɣef 11 : 30. Mi iberreḥ ccix n lǧamaɛ : « Ad awin amerḥum s amkan-is », dɣa lɣaci akk ad mlilen deg wexxam n umerḥum, ssyinna ad awin abrid-nsen ɣer tmeqbert, anda ara afen aẓekka ihegga.

Deg webrid ar tmeqbert, ixuniyen-nni ttcewwiqen fell-as, tarbaɛt sdat, tayeḍ sdeffir, ayen d-nnan imezwura, a s-d-alsen ineggura. D icewwiqen yettciṭṭiwen tafekka n wemdan.

Di tmeqbert, mi ẓẓullen ɣef umerḥum d abrid ar ddaw tmurt. Wid-nni iɣazzen aẓekka ttilin dinna, d nutni i t-ibennun s tallelt n lɣaci iḥeḍren dinna, wa iɛeǧǧen, wa yettak ayen uḥwaǧen ibennayen-nni, wiyaḍ ttarran akal i uẓekka, tekksen akal d-yettagaren dinna, ttaǧǧan amkan d azeddgan. Mi tekfa temḍelt, yal wa ad yeɛnu ccɣel-is.

Lǧiran akked iwasila n twacult n umerḥum ttuɣalen s axxam-is i wazal n tlata wussan. Alarma d ass n tuddza uẓekka n umerḥum-nni. Lǧiran ttawin-as-d i twacult-nni imekli akked imensi i wazal n tlata wussan, rnu ttɛawazen alarma d azgen n yiḍ d yemwansa i twacult n umerḥum.

Ass wis telta, tafejrit, tawacult n umerḥum, irgazen, tulawin akked igerdan, ttruḥun ɣer tmeqbert akken ad ddzen aẓekka. Llan lɣaci n taddart i iteddun, ṭṭaqa deg-sen d tulawin. Di tuddza uẓekka, yal wa d acu yettawi, llan kra ttawin lgaṭu, ttmer, ččina… ferqen-tt i lɣaci yeddan. Ttačaren tabuqalt n waman srusuyen-tt ɣef uẓekka n umerḥum, zzuzuren nneɛma d yirden ɣef uẓekka.

Ttɣiman dinna azal n uzgen n ssaɛa, uqbel ad yeflali yiṭij ttuɣalen-d. ttuɣalen-d, yal wa ad yennejmaɛ s axxam-is, akken alarmi d ass n rebɛin n wussan ara ad mlilen. Tawacult n umerḥun txeddem lweɛda n seksu d lḥemmeẓ akked lbaṭaṭa d zrudiya, tessufuɣ-itt ɣer wegni n taddart ad tt-ččen lɣaci.

S umata akka i d-tettili temḍelt gar imezdaɣ n lɛerc n at Yeǧǧer. Xedmen lecɣel n taddart s tɛerfit, s tegmat. Ttbeddaden am yiwen di tegnit n ddiq, ulac win yettaǧǧan wayeḍ, zedɣen tuddar-nsen, ttḥebbiren am wakken ttḥebbiren deg yixxamen-nsen.

kra n yicewwiqen ttawint tlawin ɣef yimerḥum

Asefru 01

Ay axxam-iw ameɛzuz

Win iwalan ssuq

Cubaɣ-as i wakal-is

Am lfeṭṭa deg usenduq

Qqimet a tarwa beslama

Tura yeḥḍer-d faruq

Ay axxam-iw ameɛzuz

Win iwalan leswaq

Cubaɣ-as i wakal-is

Am lfeṭṭa deg yiḍwaq

Qqimet a tarwa beslama

Teḥḍer-d teswaɛt n lefraq

Asefru 02

A timeqbert ukermus

A tin i yi-igezmen afus

Lmut n win ɛzizen

Teǧǧa-d afud-iw yessus

A timeqbert n WEGNI

A tin i yi-igezmen iri

Lmut n yelli taɛzizt

Teǧǧa-d afud-iw yeɣli

Asefru 04

A win iruḥen d larebɛa

Ad yekkes ccahed iwala

Ad iẓer win ɛzizen

Ad iẓer ma werɛad yerka

A wi ruḥen deg wass lexmis

Ad yekkes ccahed i yixef-is

Ad iẓer win ɛzizen

Amek i teḍra d weksum-is

Asefru 05

Kerheɣ lexbar i d-yusan

Lǧemɛa lewhi n ṣṣbeḥ

Yeɣli-d ddihcan fell-i

Iẓri-w am lehwa iserreḥ

Ceggɛet akk i leḥbab-iw

Ma ruḥen-d ad nemsamaḥ

Kerheɣ lexbar i d-yusan

Lǧemɛa lewhi n ṭṭhur

Yeɣli-d ddihcan fell-i

Iẓri-w yeɣleb acercur

Ceggɛet akk i leḥbab-iw

Ma ruḥen-d nebɣa ad nemẓur

Asefru 06

Dekkreɣ-k a llah s nneyya

Alarma idub weksum-iw

Yewweḍ-d lmut ad mmteɣ

Sumḥeɣ a kra ẓrant wallen-iw

Dekkreɣ-k a llah s nneyya

Alarma duben yeɣsan

Yewweḍ-d lmut ad mmteɣ

Sumḥeɣ a kra d iyi-yeẓran

Asefru 07

Ay axxam seddaw n lqaɛa

A win i ak-yerran tigejdit

Ad ak-iseqqef s tmedlin

Ula ansi tɛedda tiqqit

Mačči d aẓekka i nugad

D ayen nexdem ɣef ddunit

Ay axxam seddaw tmurt

A win i ak-yerran tigejda

Ad ak-iseqqef s tmedlin

Ula ansi tɛedda lehwa

Mačči d aẓekka i nugad

D ayen nexdem ɣef ddenya

Asefru 08

Ddura kkiɣ timeqbert

Ala ttwaḥideɣ Rebbi

Ufiɣ qqazen aẓekka

D ajdid ur as-gin lemri

Izerman tiwekkiwin

Yezdeɣ-it wul ur yebɣi

Ddura kkiɣ timeqbert

Ala ttwaḥideɣ axellaq

Ufiɣ aẓekka d ajdid

Bnan-t ur as-gin ṭṭaq

Izerman tiwekkiwin

Yezdeɣ-it wul ur ixaq

Asefru 09

Hataya lmut hataya

Гef wejgu i d-iɛelleq

A yemma iɛuss-iyi-d

Rruḥ-iw ad at-yecleq

Axxam yeččur d lɣaci

Ur yezmir yiwen ad iyi-yeɛteq

Hataya lmut hataya

Hataya yedduri-d rref

A yemma iɛuss-iyi-d

Rruḥ-iw ad a t-yeccelqef

Axxam yeččur d lɣaci

Ur yezmir yiwen ad iyi-yeṭṭef

Asefru 10

Ad mmteɣ ad iyi-yawin

Ad iyi-ssersen sdat leṣfuf

Ad iyi-meḍlen ad d-uɣalen

Ad iyi-ǧǧen dinna i lxuf

A lmalayek tiɛzizin

Wansemt win n-yusan d anerzuf

Ad mmteɣ ad iyi-yawin

Ad iyi-ssersen sdat limam

Ad iyi-meḍlen ad d-uɣalen

Ad iyi-ǧǧen dinna i ṭṭlam

A lmalayek tiɛzizin

Wansemt inebgi i n-yusan

Asefru 11

Ulac lwexda am wassenni

Imi i yi-refden ɣef nnɛac

Lḥut deg lebḥer yussaḥ

Lexwan yerkeb-iten rrɛac

Terwiḥt ad tt-refden lmalayek

Aksum d nnṣib n ibeɛɛac

Ula lwexda am wassenni

Imi i yi-refden ad iyi-awin

Lḥut deg lebḥer yussaḥ

Ṭṭelba ǧǧan tilwiḥin

Tarwiḥt ad tt-refden lmalayek

Aksum d nnṣib n twekwin

Asefru 12

Aql-iyi ttḥebbireɣ

I wass n nnuba-w n lmut

Tarbeɛt teɣɣaz s leḥmeq

Tayeḍ tɛeǧǧen takurt

Taẓallit n ṭṭhur ad nruḥ

Bqaɛlaxir a tamurt

Aql-iyi ttḥebbireɣ

I wass n nnuba-w n weḍlaq

Tarbeɛt tɛeǧǧen takurt

Tayeḍ teɣɣaz s leḥmeq

Taẓallit n ṭṭhur ad nruḥ

A leḥbab yusa-d lefraq

Asefru 13

Bqaɛlaxir a leḥbab

Nekni d abrid tura ad nruḥ

Ɣer wexxam seddaw tmurt

Ur tesɛi tawwurt wala lluḥ

Ur nettɛawad timeẓra

Ala win yurgan rruḥ

Bqaɛlaxir a leḥbab

Nekni d abrid ad nefreq

Ɣer wexxam seddaw tmurt

Ur telli tewwurt wala ṭṭaq

Ur nettɛawad timeẓra

Ala win yurgan ma ixaq

Asefru 14

Am uferruǧ ɣer tala

Yewwet uṣeggad s uxatel

Di lmut n win ɛzizen

Nekk rrẓeɣ di lemfaṣel

Yettru wul ḥedd ur t-yewwit

Amzun iɛedda fell-as lbaṭel

Tukkist deg wadlis IZLAN N TLAWIN, d-yeffɣen di teẓrigin n RICHA -Elsam deg useggas n 2017.

#Fahim_MESƐUDEN

Asebter 149 alarma d 159

Tawlaft n wadlis :

Ḥedjila Taqbaylit

********************************************

Je vous invite d’abonner à ma Chaine youtube :

https://www.youtube.com/channel/UCuThR84P8nkgFOzTs0K559g

Beaucoup d’audio à écouter en #Kabyle_Tamaziɣt :

#Isefra_de_mes_livres & #des_poèmes_inédits (#Si_Mohend_ou_Mḥend#Ccix_muḥend_u_lḥusin

#Extrait_de_mes_livres (#Tiyersi_2013,#Timsirin_n_ddunit_2014, #Asadel_2015, #Anza_2016, #Izlan_n_tlawin_2017, #Iziran_n_temẓi_2019, #Izir_deg_irebbi_n_teẓgi_2020.

#Autres_textes (#Muḥya, #icennayen_d_imedyazen)

#Contes_Fables_Kabyle.

#Proverbes_Inzan

#Histoires

Partager