« Win ixeddmen s yifassen-is, allaɣ-is akked wul-is, d anaẓurd »

Partager

Mandi Abdelaziz, d yiwen unaẓur i ixeddmen deg taɣult n uwlaf. Yewwi aṭas n warrazen ama di tmurt n Lezzayer, Tunes, Merruk…atg. Gar-asen : Arraz amezwaru deg temsizelt taɣelnawt n uwlaf deg Tizi Uzzu; arraz wis sin deg lwilaya n Msila. Deg tdiwennit-a, newwi-d awal ɣef umahil-is akked yisenfaren i d-yettheggi sya d afella.

Aɣmis n yimaziɣen: D anwa-t ?

Abdelaziz Mandi: D awelfan. Luleɣ deg Wat Yanni deg useggas n 1974. Tusa-d tikti-agi mi walaɣ yiwen n umeddkkel-iw ixeddem awlef. Tidet kan, di tazwara, ur i yi-d-tewqiɛ ara mliḥ deg-s, acku ur zriɣ d akken d taẓuri, d lebḥar lqayen. Syin akkin, walaɣ amek i ixeddem tiwlafin, amek i d-yessebgan cbaḥa deg teswira, dɣa sya i yebda umecwar-iw deg useggas n 1994.

Acu n umekkan i tewwi teswira deg tudert n yal ass ?

Tawlaft, d ayen i d-yessefhamen aṭas n tɣawsiwin i nettwali: asuneɣ, areqqem, initen, tafat… Tawlast, d ayen i yettilin yal ass yid-nneɣ, acku deg bnadem, tella tiṭ tettwali ayen yakk i d as-d-yezzin d teswirat. Ihi, seg wasmi ara d-nlal, nettwali teswirat, initen. Tesɛa teswira amekkan meqqren deg tudert-nneɣ n yal ass.

Amek-itt liḥala n uwlef deg tmrut s umata ?

Nesɛa aṭas n wid i t-ixeddmen akken iwata, maca d yiwet n taɣult i yettwaḥeqqren s waṭas di tmurt-nneɣ. Taɣult-agi, ur tettwassen ara aṭas. Ulac win ara d-yeffken afud i yilmeẓyen i ixeddmen deg-s. Am wakken daɣen, timetti-nneɣ, ur tqebbel ara aṭas axxedim-agi ,d amedya : ad d-teddmeḍ allal n tewleft, syin ad tleḥḥuḍ deg ubrid, neɣ di ssuq, ad ak-id-walin yimdanen amzun akken la ak- d-qqaren : « ḥadder ad i yi-d ṭfeḍ teswira’’. Ttugaden. Ur nezri ara ayen. ad d-nernu tayeḍ, wid teɛna temsalt, ur steɛerfen ara s unaẓur, ur d as-fkin ara azal i tẓuri-agi n tewlaft. Rnu ɣer waya, leɣla n wallalen i nessexdam deg umahil-agi-nneɣ. Ma yella, nuɣal-d ɣer usileɣ, ad naf d akken ulac aṭas n yiɣerbazen i ixeddmen anect-agi . Timura i iteddun ɣer sdat, fkant azal i tẓuri : ama d awelfan ama d acennay neɣ d amaru . Di tmurt-nneɣ, ur tezmireḍ ara ad tessenzeḍ tawleft deg yiẓeḍwa inmettiyen, maca di tmura-nniḍen d azref n unaẓur akken ad yesenz ayen i d-yesnulfa.

Awal ɣef tewlafin n uberkan d umellal…

Tiwlafin-agi, sɛant ṣṣifa-nsent weḥd-nsent. Nekk, ttakeɣ-as icbi ɣer lfeṭṭa n At Yanni, acku d taẓuri. Ttakeɣ-as rruḥ am wakken i yi-d-yussa rruḥ si tmurt-iw n At Yanni. Ṣṣenf-agi, d win i ḥemmleɣ aṭas ad xeddmeɣ yis-s. D tigejda n uwlef , s ṣṣenf-agi, i d-tebda.

Amek iga, ɣur-k, uwelfan igerrzen?

D win yessnen ad iwali, d win yessnen ad yeṭṭef asentel deg teswiɛin i icebḥen. D tiṭ-is ara iselḥun allal-is, mačči d allal-nni ara t-yesselḥun.

D acu n ṣṣenf i tḥemmleḍ kečč ?

Ḥemmleɣ ad xedmeɣ s waṭas tiwlafin i d-nettmagar yal ass deg tudert-nneɣ, amedya : meḥyaf, leḥzen, tumert … Ḥemmleɣ ad awiɣ tawleft swayes ara ssiwḍeɣ izen akken iwata. Tin swayes ara iḥulfu umdan mi ara tt-yettwali, d awellah i bɣiɣ ad xedmeɣ

D acu n yisenfaren i d-tessewjadeḍ ?

Gar yisenfaren-iw : asuffeɣ n udlis anda ara d-jemɛeɣ ayen yakk i xedmeɣ deg taɣult-agi akked wayen yakk yerzan ɣer leqdicat iqburen i yeɛnan tameṭṭut. Aya, ad yili, d tajmilt i tmeṭṭut taqbaylit, d tajmilt i yemma.

Awal n taggara…

Di tmurt-nneɣ, aṭas n yilmeẓyen i iḥemmlen awlef, d inaẓuren, maca anaẓur di tmurt-nneɣ ur yeswi ara, ur yesɛi ara amekkan-nni swayes ara yidir deg tmetti akken ilaq akken ttidiren yinaẓuren di tmura yennernan. Wigi i yebdan deg taɣult-agi, a win yufan ur ttruẓun ara axeddim-agi, axater mi ara txedmeḍ kra, tlaq-as tayri, neɣ fiḥel meqqar ma tesxessreḍ deg-s. « Win ixeddmen s yiffasen-is d axeddam, win ixeddmen s yifassen-is akked wallaɣ-is d inḍi, win ixeddmen s yifassen-is, s wallaɣ-is akked wul-is d anaẓur ».

Testeqsa-t Yamani Souhila

Partager