D izurar ɣef yidurar Tala Khelil

Partager

Tala Khelil, tetabaɛlɛerc n At Dwala, taqbilt n At Ɛisi. Tebɛedɣeftemdint n Tizi Uzzu s 15 n kilumitr. Ttidirendeg-s 1750 n yimdanen. Tesɛatilisaakked Wat Yiraten, segusamaryefrqen-itenubaraj n Teqsabt, At Hellal d Tboudristsegugafa, Bouali d At IdirsegumaluakkedAt Khelfounesegunẓul.

Isem n Tala Khelil

Tala Khelil d isemuddis : Tala AkkedKhelil. Talaneɣaɣbalu d awalamaziɣyettwasnen u yettwaqadrennezzehɣeryimaziɣenimitettuneḥsab d amekkan n tudert. Tala, degttexmam n leqbayel, tesɛaaɛessasiwumissaɣayenyaltikkeltticemmaɛin mi ara tt-id-ẓuren kan d zyara. Tala, d ansay u d tisirit n leqbayeldaymi ay tt-ttugaden. Ass-a, tamsalturtemtawi ara, mgaradenttiktiwinɣeryimdanen, acu kan akkenyebɣuyililḥal, xasulammallanttemsalturiqibbel ara leɛqel, meɛnakradinyebna i ttrebga n tsutwin : ahat, yezga-d i tallit, tezggel-ittagi n tura. Ula d Slimane Azemyecnaɣefuɛessas n tala, anda i as-yenna : ‘’ay aɛessas n tala, aql-iyidegyirḥala. Ul-iwimenna-d tamurt, zher-iwyenna-d, ala.’’

Ɣefwakken i d-yennaJ.M.Dallet i d-yuderLashebRamdanedegudlis-isaneggaru ‘’Monographie d’un village kabyle, Tala Khelil’’, awal tala yelladeg 85 n yismawenuddisendegLezzayermerra, 37 n yismawen-a ad ten-nafdeg Tizi Uzzu, weḥd-s.

Ma yellaawal ‘’Tala’’ iban d acu-tdegyisem Tala Khelil, meɛnaawal ‘’Khelil’’ mazaluryefri ara s ttbutwansi i d-yekka. Mass Lasheb, yefka-d rebɛa (4) turdiwin. Tamezwarut, yenna-d yezmer ad yili d isem n umdan, tissnat, d isem n yimɣi (tixlulin), tistlatayeqqenɣerumtawa n Sidi Khellil, ma d tisrebɛa i izemren ad tili d tidetɣefwakkenyettxemmim, d tala-nni ay ǧǧantexlaimibeddlenyimezdaɣamekkan n tudert-nsen.Akkenqqaren :

‘’Tala Xlilyexlawaḍu.

Yewwet-ittalammi d Amalu.

Yekkes-as cedda i uqerru.’’

Akkenyebɣuyililḥal, anadiyettkemmil…

Tadamsa

Am waṭas n tuddart n leqbayel, zik-nni, tadamsa n Tala Kheliltebnaɣeftfellaḥt. Xasulamma d iqwirenneɣ d timizartimeẓyanin, meɛnaṣsawḍen ad idirenseg-sent, zyadaɣefttrebga n yiɣersiwen : ama d ullineɣ d lmalameqqran i kradeg-sen. Acu kan tadamsa-a urtdum ara imiayendin n tzemrinakkedtneqqlinrɣantdeguseggas 1856 s ufus n Randon degtwaɣitiwumiqqaren ‘’La terre brûlée’’, syin s Napalm deglgirra-nni n 1954.

Kra n wudmawen nyidles d waddal.

Ccix Sidi Lḥaǧ U lḥusin, yettuneḥsab d amusnaw u d amɣarazemni n taddart Tala Khelil. Yeɣraleqrandeg Zawiya n Raḥmaniya n Busɛada, syinyuɣal d aselmad n ddin. Degtaggara, yeggra-d d ccix n lgameɛdegtaddart-is, Tala Khelil.

Hamid Lakrib, d afusayeffus n ucennayameqqranMatoubLounes. D netta i as-yekkatenabunju. Yezgaɣeryidisan-is. Am wakken i yellaɣertama n yicennayen-nniḍen, yecban,YoucefAbdjaoui, AkliYahiatene, Amar Zahi d wiyaḍ. Yemmutdeguseggas 1999, aseggas kan mebɛedtimenɣiwt n Matoub.

LiasmineGidir, d tamedyazt i yeddren i snat n lgirrat (1939-1945) d (1954-1962). Tellatcennuuqbel ad d-taf iman-istessefruyɣeflemḥayen n ddunitakkedlgirra. Isefra-s, ttuneḥsaben d iniganɣeflbaṭel d lḥifyedderugdudaqbayli.

RamdaneLasheb, d aselmad n tmaziɣt, d amyaru. Ɣur-s 5 n yidlisen : Zik-nnideg Wat Dwala, Chants de Guerre de Femmes Kabyles, Autour de la civilisation amazighe, Lgirra n 1954-1962 degtmedyazt n tilawinakkeduneggaru-a, Monographie d’un village kabyle, Tala Khelil. Yelha-d, akkatura, s unadideguḥric-agi n useḥbiberɣeftgemmidegtesdawit n Pau degFransa anda i yettheggiduktura-ines.

Kamel Marek, d amyurar n ddabexuḍarɣerterbaɛt n JSK. Yekker-d deg-s segwasmiyesɛa 7 n yiseggasendegleɛmer-is, yurar-d akkiswiren. Iɛedda-d, daɣen, ɣerkra n terbaɛin-nniḍen, am MOB.Yeḍferabrid n xali-s Driss Kolli.

Hocine.M

Partager