“Nettraǧǧu ad huben leryaḥ ad yefru lḥeb ɣef alim”

Partager

Nuredin Nat Sliman d amedyaz,  yettaru  ticequfin umezgun u yella diɣ danfaras n tedwilin di radyu. Am akken diɣ yella  d aɛegal n tisquma n waktazal n tmedyazt deg aṭas n tfeskiwin yettilin s demma , am ussan n tmedyazt Yusef U Qasi neɣ Matoub Lounes. Ger ticqufin yura nezmer ad nebder « azebal »,  « mazal  lxir ɣer zdat », « Ihitusen ».  Di lǧera n unect-a yakk,   yettxemim ad yaru asinaryu ɣef tudert n Ccix Muhend U Lḥusin. Amek tedṛa d yiles amaziɣ s umata, anda yewweḍ anda ilaq ad yeṣiweḍ, d timsal i nesqerdec yid-s deg tadiwenit –agi  n tikelt-a : 

Newwi-d awal ɣef tmedyazt, nezmer diɣ ad nemeslay ɣef umezgun s teqbaylit  yellan deg yiwet n liḥala d temɛlalt imi tuget n wayen i d-ifɣen d tacequft d askeɛrar i skeɛriren s taqbaylit , wama rirḥa n tẓuri ur telli deg tmezgunin- agi , ayen yakka anect-a n ustehzi ?

Uqbel a ttettuhen taqbaylit  i yettuhanen d amezgun s timad-is, imi wid id as-yellan di lmendad gren-t ɣer ɣellu.  Tura acuɣer  yir tagnit-agi yettidir umezgun ?  Zemreɣ ula d nekk ak nereɣ tuttra : amek  tebɣiḍ  ad yili umezgun ara yesɛun yakk inumak-is deg yiwet n tmurt anda  ulac iɣerbazen n uselmed n la dramaturgie ? Mačči kan awid affus dɣa lala ad teftel seksu neɣ sidi ad yesali  ibrujen !  Akken  yebɣu yili unaẓur iweha neɣ yettwel deg urar neɣ di tira n umezgun ma ur yessin ara ilugan  n la dramaturgie  xas ini ur yezmi i kra… ad yaff iman-is yesrwat berra n unar.

Ma deg ayen yeɛnan amezgun s teqbaylit bexlaf ahat ticqufin id yura Muḥya drus  maḍḍi n yeḍrisen i yeṣawḍen as-fken udem i umezgun s teqbaylit akken a  teṣiwḍen ɣer iswir wuɣur nesfilit.  Anamek n wawal a t-nnef dɣa ɣer Muḥya s timad-is  asmi i testeqsen acimi d tisuqilin kan i-ixeddem( meḥsub ayen ur yettaru netta s timad-is iḍrisen-ines)  yenna-asen : «  akagi meqqar mi id ddmeɣ aḍris ɣer lbarani ad yaɣ lḥal gliɣ-d ula s uẓeṭṭa. Xas ma ur sineɣ ara ad greɣ aẓeṭṭa meɛna asali n wulman, fell-as,  zemreɣ ! ».  Adif n wawal i d-yenna Muḥya d akken asnulfu yeḥwaj wid is-ilaqen mačči kan win id yusan ad yaserwet. Amezgun n tidet ibedd ɣef leqraya akked tamusni n illugan-is.

Seg taḥbult ɣer timalalin , a nɛeddi ɣer uḥric iqerben amezgun, Sinima. Nsel qqaren sinima amaziɣ  meɛna mi ara nwali isura ɣezifen i d- yefɣen s teqbaylit xas ini ur ɛadden ara iḍuden ufus.. amek diɣ taqṣit-agi ?

 Yeqqar yiwen unzi : «  limer yiwet i yurwan, tili i ttewwin yakk medden deg immi »…

Acu i tqeṣḍed s lemtal-agi ?

Asteqsi –inek ɣer sinima yerra-yi ger « cecqal akked  wal »…ul yeqqar  aha kan tura a rbeḥ a tafat…les vidiotheques  werkent s-isura s teqbaylit.. aɣ ma yella ad teɣeḍ. Mačči kan d aya,  gtent tilbizyuwat  ara yeggen reḥba i sinima s teqbaylit( tura llant les feuilletons, les sit-coms…) lḥaṣun ṭṭef iman-ik…Maɛna tagi d tamuɣli n timeɣnest( militantisme)  kan  u timeɣnest am akken neẓra ur tettsenid ara ɣef rẓana n usenqed… ihi abrid-is d akelax.

Dayemi s wawal nniḍen nettaf belli mačči d wid i wulman i leqdic deg aḥric n sinima umu d ṣahen ttawilat n usnelfu akked d usufeɣ n isura. Mi ara d mektiɣ Bugermuḥ  qqareɣ -as «  a win yeččan times ! ». Yenser urgaz si ger-nneɣ  kan akka , yewwi yid-s targit-is… tin akken is-izedɣen deg : ul asali n usaru ɣef tudert n Tawes Ɛamruc…amek akka ? Asteqsi i yiɛerḍiyen : yelha wakka ?  

Teḍra yid-nneɣ am akken id yeqqar wanzi : «  aẓdem neẓḍem tafa, meɛna ɣer ljiran i neseḥma ! »

Mačči kan di tigi iten-yuɣ yidles-nneɣ, imi ula d aḥric n ccna yeṭṭfen zik yiwet n tsedart aɛlayen.. yiwen iswir ifazen, nettawali tagara-agi yegrareb maḍḍi.  Acu ara yinni Nuredin ɣef yir tagnit agi yettidir ccna aqbayli ?

Yenna-as winna : « a win is-yenan tamemt dir-itt, nekk cekk-iw di tmuɣli iten-tuɣeḍ ! ». Nekk cekk-iw akka id aɣ-teḍra.  Aḥric n ccna tedra yid-s am yiḥricen nniḍen. Ismawen id yufaren deg  annar agi n taẓuri ( ccna) nezmer a ten-nid neḥseb ɣef iḍuḍan n yiwen uffus .  Maɛna xas akken limer a nnadi ɣer deffir ayen  iɣ-id halew  taswiɛt , aṭas n igarujen i xemten.

Sebba wuɣur teqqen ?  Ɣef icanayen  s timad-nsen neɣ ɣer imsefliden i-isalen kan mebla ma unin ger ayen yelhan d wayen ixusen. Qarren-as awid kan ad yilli zhir ?

Ahat d teswiɛt i yebɣan akka. Yeqqar lamtel « anda i-iɛedda lɛez ad iɛeddi ddel ».  Meɛna tudert ur telli taglugent.  Asmi ara yefru lḥeb ɣef alim ,assen ala win i tt-yebnan ɣef ṣṣeḥ ara d yeqimen.  Ma d wid yeddan di zedwa n waqlileḥ…ad as teḍru am win ijaḥen.

Melmi id assen-nni ? Assen  deg  azal n uccenay deg asayes ( sa présence sur scène) ara d iban… win yesɛan aneḥḍur  s ufella n usayes d win id acennay n tidet ɣer ara  yilli  lettkal.

Ahat aya yakk yeqqen ɣer timeti deg nettidir, imi tamurt n leqbayel tekcem nhati n ccek deg iman-is… ass-a ur yuffi ḥedd anwia i d-avrid  yesufuɣen anwi yettawin ɣer usyax , amek id-ik tettban tamselt ?

Qarren imwalen n teqbayli yerna s teqbaylit : «  ma yella axxam d abenay , tadukli d ṛṛay ».  Mi ara neger tamwat ɣer uhṛic n tulemda( leqraya) ad nnef  arrac-nneɣ d-imenza, fazzen. Mi ara nner tamwat ɣer liḥala n timeti nuɣ-iten-t si yal tama.  Kulci yenqedwa (afrasen d tirni, iqwiren saxen, tizegwa rɣant , isafen d tmedwa luɣen, tadukli tagrareb… kra ur yelli deg amkan –is). Ass-a tedṛa yidneɣ  am win ur neɛqil ara anwa i d-iman-is.  Nedḥa-d wa ijebed wayeḍ ikeref. Tedra-tt yidneɣ am akken is yenna Lunis Ait Menguellet : «  nnena ayefus diri-t, ma d aẓelmaḍ nuga-it/  dɣa ma cudden ad rẓen ! »

Ihi imi akka i yella lḥal, melmi ara d huben leryaḥ amer ad yefru lḥeb ɣef alim ?

(Nehta)… tecfiḍ ɣef tizlit n Idir «  a baba inuba » ? Tecfiḍ amek yis nezdi lqed-nneɣ ? Tecfiḍ i yiseɣ id aɣ-tewwi ? 

Baba inuba d tanfust deg nemlal  d yiman-nneɣ. D tanfust deg nefreẓ ixef n yixef-nneɣ.  Deg akken nella deg-s, ula d leǧnas ijenṭad ɛeqlen-aɣ.  Akken ass-a ad yefrir isem-nneɣ, ilaq a nuɣal ɣer teḥjurin s wacu yebna  ixef-nneɣ. Ɣer isekilen s wacu yura yisem-nneɣ deg yal aḥric yesidiren neɣ ineqen.  Ma nnuda deg taqdimin  s wudem n tamusni lɣerẓa yellan deg tanfusin-nneɣ  deg yal aḥric deg idles-nneɣ ad nnef  ziɣ deg-s  zedwen ibabaten  inuba-nniḍen… s wacu ara irefref senjaq n lɛaz-nneɣ i tikelt nniḍen. Assen ad yefru lḥeb ɣef alim, iseɣ-nneɣ ad yewwet s ugerz .

A.S. Hamid

Partager