Nuredin Nat Sliman d amedyaz, yettaru ticequfin umezgun u yella diɣ danfaras n tedwilin di radyu. Am akken diɣ yella d aɛegal n tisquma n waktazal n tmedyazt deg aṭas n tfeskiwin yettilin s demma , am ussan n tmedyazt Yusef U Qasi neɣ Matoub Lounes. Ger ticqufin yura nezmer ad nebder « azebal », « mazal lxir ɣer zdat », « Ihitusen ». Di lǧera n unect-a yakk, yettxemim ad yaru asinaryu ɣef tudert n Ccix Muhend U Lḥusin. Amek tedṛa d yiles amaziɣ s umata, anda yewweḍ anda ilaq ad yeṣiweḍ, d timsal i nesqerdec yid-s deg tadiwenit –agi n tikelt-a :
Newwi-d awal ɣef tmedyazt, nezmer diɣ ad nemeslay ɣef umezgun s teqbaylit yellan deg yiwet n liḥala d temɛlalt imi tuget n wayen i d-ifɣen d tacequft d askeɛrar i skeɛriren s taqbaylit , wama rirḥa n tẓuri ur telli deg tmezgunin- agi , ayen yakka anect-a n ustehzi ?
Uqbel a ttettuhen taqbaylit i yettuhanen d amezgun s timad-is, imi wid id as-yellan di lmendad gren-t ɣer ɣellu. Tura acuɣer yir tagnit-agi yettidir umezgun ? Zemreɣ ula d nekk ak nereɣ tuttra : amek tebɣiḍ ad yili umezgun ara yesɛun yakk inumak-is deg yiwet n tmurt anda ulac iɣerbazen n uselmed n la dramaturgie ? Mačči kan awid affus dɣa lala ad teftel seksu neɣ sidi ad yesali ibrujen ! Akken yebɣu yili unaẓur iweha neɣ yettwel deg urar neɣ di tira n umezgun ma ur yessin ara ilugan n la dramaturgie xas ini ur yezmi i kra… ad yaff iman-is yesrwat berra n unar.
Ma deg ayen yeɛnan amezgun s teqbaylit bexlaf ahat ticqufin id yura Muḥya drus maḍḍi n yeḍrisen i yeṣawḍen as-fken udem i umezgun s teqbaylit akken a teṣiwḍen ɣer iswir wuɣur nesfilit. Anamek n wawal a t-nnef dɣa ɣer Muḥya s timad-is asmi i testeqsen acimi d tisuqilin kan i-ixeddem( meḥsub ayen ur yettaru netta s timad-is iḍrisen-ines) yenna-asen : « akagi meqqar mi id ddmeɣ aḍris ɣer lbarani ad yaɣ lḥal gliɣ-d ula s uẓeṭṭa. Xas ma ur sineɣ ara ad greɣ aẓeṭṭa meɛna asali n wulman, fell-as, zemreɣ ! ». Adif n wawal i d-yenna Muḥya d akken asnulfu yeḥwaj wid is-ilaqen mačči kan win id yusan ad yaserwet. Amezgun n tidet ibedd ɣef leqraya akked tamusni n illugan-is.
Seg taḥbult ɣer timalalin , a nɛeddi ɣer uḥric iqerben amezgun, Sinima. Nsel qqaren sinima amaziɣ meɛna mi ara nwali isura ɣezifen i d- yefɣen s teqbaylit xas ini ur ɛadden ara iḍuden ufus.. amek diɣ taqṣit-agi ?
Yeqqar yiwen unzi : « limer yiwet i yurwan, tili i ttewwin yakk medden deg immi »…
Acu i tqeṣḍed s lemtal-agi ?
Asteqsi –inek ɣer sinima yerra-yi ger « cecqal akked wal »…ul yeqqar aha kan tura a rbeḥ a tafat…les vidiotheques werkent s-isura s teqbaylit.. aɣ ma yella ad teɣeḍ. Mačči kan d aya, gtent tilbizyuwat ara yeggen reḥba i sinima s teqbaylit( tura llant les feuilletons, les sit-coms…) lḥaṣun ṭṭef iman-ik…Maɛna tagi d tamuɣli n timeɣnest( militantisme) kan u timeɣnest am akken neẓra ur tettsenid ara ɣef rẓana n usenqed… ihi abrid-is d akelax.
Dayemi s wawal nniḍen nettaf belli mačči d wid i wulman i leqdic deg aḥric n sinima umu d ṣahen ttawilat n usnelfu akked d usufeɣ n isura. Mi ara d mektiɣ Bugermuḥ qqareɣ -as « a win yeččan times ! ». Yenser urgaz si ger-nneɣ kan akka , yewwi yid-s targit-is… tin akken is-izedɣen deg : ul asali n usaru ɣef tudert n Tawes Ɛamruc…amek akka ? Asteqsi i yiɛerḍiyen : yelha wakka ?
Teḍra yid-nneɣ am akken id yeqqar wanzi : « aẓdem neẓḍem tafa, meɛna ɣer ljiran i neseḥma ! »
Mačči kan di tigi iten-yuɣ yidles-nneɣ, imi ula d aḥric n ccna yeṭṭfen zik yiwet n tsedart aɛlayen.. yiwen iswir ifazen, nettawali tagara-agi yegrareb maḍḍi. Acu ara yinni Nuredin ɣef yir tagnit agi yettidir ccna aqbayli ?
Yenna-as winna : « a win is-yenan tamemt dir-itt, nekk cekk-iw di tmuɣli iten-tuɣeḍ ! ». Nekk cekk-iw akka id aɣ-teḍra. Aḥric n ccna tedra yid-s am yiḥricen nniḍen. Ismawen id yufaren deg annar agi n taẓuri ( ccna) nezmer a ten-nid neḥseb ɣef iḍuḍan n yiwen uffus . Maɛna xas akken limer a nnadi ɣer deffir ayen iɣ-id halew taswiɛt , aṭas n igarujen i xemten.
Sebba wuɣur teqqen ? Ɣef icanayen s timad-nsen neɣ ɣer imsefliden i-isalen kan mebla ma unin ger ayen yelhan d wayen ixusen. Qarren-as awid kan ad yilli zhir ?
Ahat d teswiɛt i yebɣan akka. Yeqqar lamtel « anda i-iɛedda lɛez ad iɛeddi ddel ». Meɛna tudert ur telli taglugent. Asmi ara yefru lḥeb ɣef alim ,assen ala win i tt-yebnan ɣef ṣṣeḥ ara d yeqimen. Ma d wid yeddan di zedwa n waqlileḥ…ad as teḍru am win ijaḥen.
Melmi id assen-nni ? Assen deg azal n uccenay deg asayes ( sa présence sur scène) ara d iban… win yesɛan aneḥḍur s ufella n usayes d win id acennay n tidet ɣer ara yilli lettkal.
Ahat aya yakk yeqqen ɣer timeti deg nettidir, imi tamurt n leqbayel tekcem nhati n ccek deg iman-is… ass-a ur yuffi ḥedd anwia i d-avrid yesufuɣen anwi yettawin ɣer usyax , amek id-ik tettban tamselt ?
Qarren imwalen n teqbayli yerna s teqbaylit : « ma yella axxam d abenay , tadukli d ṛṛay ». Mi ara neger tamwat ɣer uhṛic n tulemda( leqraya) ad nnef arrac-nneɣ d-imenza, fazzen. Mi ara nner tamwat ɣer liḥala n timeti nuɣ-iten-t si yal tama. Kulci yenqedwa (afrasen d tirni, iqwiren saxen, tizegwa rɣant , isafen d tmedwa luɣen, tadukli tagrareb… kra ur yelli deg amkan –is). Ass-a tedṛa yidneɣ am win ur neɛqil ara anwa i d-iman-is. Nedḥa-d wa ijebed wayeḍ ikeref. Tedra-tt yidneɣ am akken is yenna Lunis Ait Menguellet : « nnena ayefus diri-t, ma d aẓelmaḍ nuga-it/ dɣa ma cudden ad rẓen ! »
Ihi imi akka i yella lḥal, melmi ara d huben leryaḥ amer ad yefru lḥeb ɣef alim ?
(Nehta)… tecfiḍ ɣef tizlit n Idir « a baba inuba » ? Tecfiḍ amek yis nezdi lqed-nneɣ ? Tecfiḍ i yiseɣ id aɣ-tewwi ?
Baba inuba d tanfust deg nemlal d yiman-nneɣ. D tanfust deg nefreẓ ixef n yixef-nneɣ. Deg akken nella deg-s, ula d leǧnas ijenṭad ɛeqlen-aɣ. Akken ass-a ad yefrir isem-nneɣ, ilaq a nuɣal ɣer teḥjurin s wacu yebna ixef-nneɣ. Ɣer isekilen s wacu yura yisem-nneɣ deg yal aḥric yesidiren neɣ ineqen. Ma nnuda deg taqdimin s wudem n tamusni lɣerẓa yellan deg tanfusin-nneɣ deg yal aḥric deg idles-nneɣ ad nnef ziɣ deg-s zedwen ibabaten inuba-nniḍen… s wacu ara irefref senjaq n lɛaz-nneɣ i tikelt nniḍen. Assen ad yefru lḥeb ɣef alim, iseɣ-nneɣ ad yewwet s ugerz .
A.S. Hamid