Xas ma aṭas ik-yettun, mazal zman yecfa fell-ak. Xas asefru-k ur t-turiḍ ara deg wadlis, imi-k yenna-t sslan-as yimdanen. Xas yebɣa yiwen ad k-yettu, yal amḍiq teǧiḍ isem-ik akked ṣṣut-ik, mazal aktayen ak-id-ttadren, yal amkan teǧǧiḍ deg-s tugna-k, yal amkan teṭṭfeḍ-as-d tugna, d tugniwin ara yeqqimen d inagan. Xas ma ulac win d-yuran fell-ak ass-a, ass-a ad yeqqim d inigi n uzekka, deg umezruy ad arun fell-ak acku amedyaz d awezɣi ad yemmet.
Iles-ik aḥlawan yessebɣasen yal d anaẓur, yettak afud i yal d amdan ara d-temmlileḍ deg ubrid-ik. Afus-ik teẓẓleḍt akk i yimdanen, taxriḍt-ik tessmareḍ-tt-id i yemmdukal-ik, teḍṣiḍ-as i yal win yettrun, taḍṣa yezgan ɣef udem-ik tettawi-d asirem i yal win d temmugreḍ deg ubrid-ik. Isefra d yessufuɣ yimi-k, ffɣen-d di lqaɛ n wul-ik, uzzlen deg yiẓuran-ik, zzuznen yal tameẓẓuɣt i asen-yeslan, am kečč mačči aṭas i yellan.
Wagi d Ǧaɛfar CIRIFI, d amedyaz i ur walan ara medden. Di thuski, yettak anzi s acennay-nneɣ n teqbaylit, Mass Crif ḤAMANI, netta yid-s am snat n tmeqwa n zzit. Nemlal-it-id, nesteqsa-t, yerra-aɣ-d
Nessen-ik d amedyaz, mmeslay-d ɣef yiman-ik di kra n wawalen.
Ǧaɛfaṛ CRIFI : Ǧaɛfaṛ CIRIFI d-yiwen i ilulen deg useggas n 1959, di taddart n At-Ṣalaḥ, d taddart d-yezgan di tɣiwant n Buzgan. Yella baba, ad fell-as yaɛfu Rebbi, icax dinna, dɣa asmi i temmut yemma, ad fell-as yeɛfu yeṛḥem, deg useggas n 1962, dɣa nemḍel-itt dinna, deg At-Ṣalaḥ. Deg useggas-nni i d-nuɣal ɣer Taddart-nneɣ, Iɣil n Tizi n wa. Dinna sɛeddeɣ temẓi-w, ɣriɣ dinna alarmi d aseggas n tmanyin (1980). Deg useggas-nni ikecmeɣ ɣer tesnawit n Yiɛeẓẓugen, CIHANI Bacir ( Chihani Bachir ). Aseggas-nni amenzu, fkan-iyi-d takerḍiwt n temkarḍit (carte bibiotèque ). Deg useggas wis sin rran-iyi d anemhal n waɣmis id i tefɣen dinna deg tesnawit. Deg usggas wis kṛaḍ, kkrent tmesbaniyin-nni n tmanyin, tafsut n Yimaziɣen, dɣa nerr-att i tmaziɣt, nettu akk leqraya-nni, dɣa ɣef waya ur d wwiɣ ara akayad n lbak. Deg useggas-nni i uɣaleɣ d aselmad n tutlayt n taɛṛabt alarmi d aseggas-a i d-ffɣeɣ tastaɣt ( la retraîte)
Si temẓi-k ar ccib-ik tettaruḍ isefra, ayen ur ten-id ssufɣeḍ ara deg wadlis ?
Niqal fkiɣ-ten ar Usqamu Unnig n Timmuzɣa ( HCA ). Asmi yella Mass Crif Mesɛuden, anemhal n twinest tadelsant IGELFAN n Buzgan, fell-as yeɛfu yarḥem, rran-iyi-t-id, nnan-iyi-d : « Qqwant tucḍiwin n tira». Ɛawedeɣ-t, uzneɣ-asent tikelt nniḍen, nnan-iyi-d :« Tura ur d-nessufuɣ ara isefra, nessufuɣ-d ayen nniḍen, ungalen, tullisin…», dɣa dayen, ǧǧiɣ-t deg yidis. Ma yella ad t-id ssufɣeɣ s-yidrimen, ur weɛɛaɣ ara akka tura.
Kečč iḥeddren aṭas di tfaskiwin n tmedyazt. Amek i tettwaliḍ tamedyazt n teqbaylit ass-a ?
Ih, tennerna s waṭas. Yiwet n tikelt di yiwet n temzizzelt, yenna-aɣ-d yiwen n unezraf ( jurist ) : «Amer d Lewnis At-Mengelat ara d-yassen ad yiki di temzizelt mebla ma neẓra d netta, d awezɣi ad yawi araz, acku ass-aa, aṭas n yillugan i tesɛa tmedyazt n wassa.
Tetteggeḍ tabɣes aṭas i inaẓuren akked icennayen, tikwal tettettuḍ iman-ik ula d kečč d anaẓur ?
Ak yeḥrez Ṛebbi, dɣa acḥal d-wid ddiɣ ɣer umaṭṭaf wis sin, mačči fell-i. Xas ahat d nnuba-inu maca ttakeɣ-tt i wiyid i yettu zman, neɣ ma ulac, ẓriɣ ulac win ara ten-iwalin. D tagi i d tudert-iw ččaṛ ul-ik d lxir, ula d imdanen ad teččaṛen akken. D tagi i d tamuɣli-w.
Tḥemmleḍ aṭas “lkamiṛa”. Mmeslayeɣ-d fell-as ?
Ǧafar CRIFI : Ufiɣ-tt, d yiwen n wallal s-awyes ara d teǧǧeḍ axeddim-inek akked uxeddim n wiyad. Taswiɛt taɛjel, ilaq ad tt-neḍfeṛ, ma ulac ad neqqim d ineggura. Asmi i walaɣ mmi, i yesɛan 3 n yieggasen rrif n uselkim ( ordinateur ), yetturar s-yess, nekk ur ẓriɣ kra deg-s, yerna nekk d aselmad. Wwḍen-iyi-d imeṭṭawen, dayen-nni id iyi-dggren ad issineɣ wa d-kecmeɣ deg waya.
Ass-agi teffeɣ-d tastaɣt ( la retraite ), d acu n yiṣenfaṛen i tesɛiḍ ?
Ǧafar CRIFI : Ilaq ad ǧǧeɣ axxam-iw akked warraw-iw, tagi d tamezwarut. Ttuɣ aṭas iman-iw akken d-tenniḍ lina, akken ad ɛeṛḍeɣ ad d-sbineɣ akk inaẓuren yesɛan igarrujen deg wallaɣ-nsen, wid yefren, wid ur yesɛin ara ttawil s-wayes ara ad d-binen akken ad ten-issinen yimdanen. Ad nadiɣ ad jemɛeɣ deg yigerrujen-nneɣ send ad ṛuḥen, send ad ten-yawi ubeḥri tatut. Ad skefleɣ deg yilmeẓyen-nneɣ i yuklalen asebɣes akked d waṭas n wafud akken ad kkren. Ad ẓẓleɣ afus-iw ad iliɣ d tama-nsen, akken ad begnen leqdic-nsen, akken daɣen ad fessren tikta-nsen i wiyaḍ.
S tewzel kan, ma nniɣ-ak : Tamedyazt ?
Tamedyazt d-abrid s-wayes ara d-beggneḍ ahulfu-inek, i s-wayes ara tessiwḍeḍ tikta-k i wiyid. D abrid s-wayes ara d-beggneḍ lɣiḍ-ik ɣef wayen i iḍerrun di tmetti sumata.
Adlis?
D yiwen ubrid nniḍen ideg-i ara teǧǧeḍ tikta-k ad tent-id-tafent tsutiwin d iteddun, d anda ara tesqerdceḍ daɣen tiktiwin-ik d wayen akk tettxemmimeḍ, d wayen d txemmimen wiyaḍ.
Tameṭṭut?
D amdan iyi-icuban, yal wa s izerfan-is, d cbaḥa n tudert, d tuṣṛa n wargaz. Am wakken yella daɣen netta d tuṣṛa n tmeṭṭut. Ayen d-yenna umdan ɣef tmeṭṭut drus.
Tayri ?
D tafat n ddunit, ma yella ulac-itt ur bninet ara tudert. Yerna tayri tebḍa ɣef wacḥal d aḥric, tella tayri n Rebbi, ṣubḥanu, tella tayri imawlan, tayri n teqcict, tayri n tegmat…
Ddin ?
Yelwa amek i t-yettwali. Nekk d-ineslem umneɣ s-yes, maca yal wa s uẓekka-ines, Rebbi ṣubḥanu, izmer iyi-iman-is. Asmi ad nawi yiwen ad ten-mmḍel, ad nṛuḥ deg waṭas yid-neɣ. Imi ara d-nuɣal ad yeqqim waḥd-s dinna, ala lfaɛl-is kan ara t-iselken.
Taqbaylit?
D tameslayt n yemma, s-yes i ṭṭḍeɣ ayefki, d nettat id iyi-slemden lḥeṛma, d nettat iyi-d-yefkan amenni, fell-as ad ḥaṛbeɣ ayen ibɣun yili.
yesteqsa-t Tansa n Talsa

