Ddurt iεeddan ggtent temliliyin n tsekla di tesdawit n Bgayet. Sin n yisaragen i d-yefka umyaru azzayri Rachid Boudjedra ɣef: “Umkan n umyaru deg tmetti tamirant”, aya yeḍra-d ludiṭuryum n Aboudaou d win n Targa Ouzemour.
Rnu ɣur-s, ilmend n usfuggel n wass agreɣlan n udlis akked wass agreɣlan n yizerfan n umeskar, theyya-d tdukla n yimdukal n udlis yiwen n wahil adelsan d amerkanti anida i d-yettwanced umyaru/aneɣmas Tahar Ould Amar akken ad d-yefk asarag ɣef “tira s tmaziɣt”. Deg wawal-is, yewwi-d ɣef umezruy n tsekla tamaziɣt d wamek i d-tεedda, seg tallit n Apulee ar tin n Ibn Xeldun anida imaziɣen ur ttarun ara s tutlayt-nsen armi d tallit n les bureaux arabes akked les pères blancs ideg d-yella ulqaḍ n tsekla timawit ilmend n yiswan n temhersa (colonisation). Yenna: “Armi d mbeεd listiqlal i d-teffeɣ tira n tmaziɣt s wudem amiran, seg tefsut n 80 ɣer da, banen-d aṭas n yimyura. Acu kan di teswiεt-nni i ten-iceɣben mliḥ d asenten n tumast (identité), imi tettwargel”.
Amyaru n “Bururu”, mebɣir ma yettu asekfel n leqdicat n Boulifa, Mammeri akked Ben Sdira, iwessa inelmaden ad smersen tallit-a ideg nella akken ad ɣren neɣ ad arun s tmaziɣt imi ulac ayen i ten-imenεen ɣef waya “Tutlayt mačči kan d tudsiwin (institutions), maca d imdanen i tt-yettmeslayen, acu kan ilaq-aɣ ad nekkes yir axemmem-nni n ukrah n yiman. Yelzem fell-aɣ daɣen ad nexdem un petit effort akken ad neɣɣar neɣ ad nettaru s tmaziɣt. S wakka kan i nezmer ad naẓ ɣer zdat”.
Γer tagara n temlilit, Tahar Ould Amar yerra-d i yakk isteqsiyen i as-d-fkan wid iḥedren. Yessefreḥ-iten-id imi tamaziɣt telḥa asurif meqqren, imi tekcem deg waṭas n taɣulin n tmetti gar-asent: aselmed akked d wayen yerzan asiweḍ n yisallen.
Asewjed i tfaska n tsekla tamaziɣt
Ttheyyin-d yiεeggalen n uqusis usnan “Tumast” (Club scientifique-Identité) uṭṭun w-3 n tfaska n tsekla tamaziɣt i ifernen ad tili s yisem n uselmad/amyaru Kamel Bouamara. Leqdic d win ara yilin s 5 n wussan, seg 02 ar 06 deg aggur n mayu. Wid i tt-id-yeswejden xedmen-d yiwen n wahil d amerkanti ideg yetturaja ad ilin yisaragen ɣef tsekla tamaziɣt ara d-yawin yiselmaden n tsegwa n tutlayt d yidles n tmaziɣt (Bgayet, Tubiret, Tizi Wezzu) akked yimyura yecban Brahim Tazaghart d Tahar Ould Amar.
Deg wahil-a, daɣen ad ilint temsizliyin di tira n tullisin akked tmedyazt. S wakka aṭas yimedyazen d yimyura i d-yettwanecden. Ɛlaḥsab n mass Zidan Yasin aselway n uqusis: “Deg wahil-nneɣ,; aṭas n lecɣalat-nniḍen i nenwa ad mmagen, gar-asen: askan n yiwen n usaru i yettwaxdmen ɣef demma, rnu ɣur-s taceqquft n umezgun ara d-uraren yiεeggalen-nneɣ,; mebla ma nettu timliliyin n ddabex n uḍar”.
Ma yella ɣef ufran n Kamel Bouamara, akken ad tili tfaska ɣef yisem-is, mass Zidan Yasin yenna-d: “Yuɣal urgaz-a d amedya di tsekla n tamaziɣt imi mačči kan d amyaru i yella, maca d aselmad daɣen, iga aṭas n leqdicat ama di taɣulin n tsekla neɣ tiyaḍ. Ayen i yellan d axaṭar, imi argaz-a mazal-it yedder gar-aneɣ,; s wakka nebɣa ad nbeddel lεada-nni n usekfel n wid yemmuten kan, am wakken i as-yenna Muḥya “cekker-iyi qbel ma ad mteɣ ».
Mokrane Chikhi