Llan kra qedcen di tmusni, ma d Ccix d netta i d tamusni, llan kra di lǧera n tikli –nsen ttaren-d tafatma d Ccix d netta i d tafat, llan kra takken-d tamuɣli ma d Ccix d netta id tamuɣli, llan kra xedmen taqbaylit ma d Ccix d netta i d taqbaylit. Tiwkilin i d -yesenṭaqen Ccix d tid i d-yewin awal deg tahri n iggenwan, di lɛaz n udrar, di telqay n igarwen,deg ixef n yixfawen almi qrib yella Ccix d nnbi wis sin .
yenna Ccix :
A Muḥen lɛerbi at Lḥusin
Aḍellaɛ n tibexsisin
Ɛuhdeɣ ṛṛebbi ad as tinniḍ
Wagi ɛani d nnbi wis-sin !
S yifrar-agi s wacu yekcem Ccix agni n tinubawt ( prophétie) . Seg yimir ayen i d yenna, ayen yexdem yettwenssex di tidmi n yemdanen, yuɣal d tamusni , d timsirin i win yebɣan ad yelmed tilufa n ddunit. Awal izedeɣen bab n wawal yesuli-t ban ɣer tiqucac n tmusni, n tizumna, imi anda yedda anda yella tahrezt(l’inspiration) s wacu i d- yettnawal timena d tin yewten s uẓar ɣer iɣbula n timdi ineflen i tidmi. D tahrezt yekkan nnig umkan nnig lawan akken ad d tilli d tamuɣli n yal akkud n yal amdiq .
Yenna Ccix :
Uḥeq ahel snasla
Ad rekbeɣ ur riseɣ
Ur ɛedireɣ, ur krifeɣ
Di ṣṣabun ad lmelmeɣ
Lecxax lɣerb ccerq aten affeɣ
Ilaw( l’affirmation) i d yellan deg yifyar-agi yesenɛet tidmi tamaɣzelt ( volontaire) izedɣen iman n Ccix. Xas yeẓra iberden yettawin ɣer annu n tmusni d iberden yesawnen, yemuqel-iten s tiṭ id yekkan nig lewɛera, nnig tamara, nnig lwaswas i d-yettazzen facal. Ccix yesrekeb tidmi n unadi ɣef tagmert tilellit, yerra nmara d adasil ɣef acu yetekka lebɣi-s, yegzem leqyud n uglugel( inertie) yewi abrid deg ur ddin wiyaḍ, abrid yettaren awal d lefnar, yettaren tidmi tettmecɛuɛul d tafat ur yesenququl uxeclaw i d-yettawi waḍu n zzman. Ccix yeẓra d akken ddunit n bab-is dɣa yenna :
Win id as yennan i lwali
Ffked ayen ur nelli
Am win ara s yinin i ufelaḥ
Qqen tayuga
ɛeddi kerz igenni !
timsirin n ccix d tid yesihilen tudert ɣef medden. D tikta yettaren amdan d amunen. Awal-is ifetti yir leqyud tcud timeti ɣef yemdanen, timeti izedwen ɣef uɛdaz n unadi deg timsal yeqnen ɣer tmedurt, timeti yerran afrag i tmuɣli, timeti izerben i tafat, timeti iɣelqen tawwurt ɣef tusna akked d uqeleb. Timeti yettwalin yal ameynut d leɛjeb neɣ tufɣa i ubrid. Timeti yeṭṭef yinijal dɣa tufa sebba i yiɣimi. Ccix di tidmi-s ṭlam win it- yerran d amwanes deg agens deg yensa ad yexnunes. Yenna :
Limmer telli tidet
Iwinmi taẓalit ?
Ddew taẓayt n iɣblan d lemḥen i d-yeɣlin ɣef tigduda n tmurt n Leqbayel am leḥkem aturki, anekcum n uṛumi,imenɣen ger leɛrac, lbaṭel n wid yetɣewlen, awal n Ccix yesluf i lejruḥ, yesɣma agasen, yeṣfeḍ imeṭtawen, yeldid allen, yezdi ger medden, iṣṣeber ulawen, yeseḥla ixfawen, yesnejla tugdi n tudert, yerra ṣṣwab ɣer umdiq –is. Ccix am udrar n lḥeq, ur nettenququl am terɛed ama tebraq, yezga d aɛasas ɣef taqbaylit. Yenna :
Lewliya anida ttilin
Haten di tudder ḍaqen
Ay imjuhed ɣef leɛyal
Wid-ak yetteǧǧwen nefqen
Cceččen leḥbab d imawlen
Iffen lḥaǧaǧ icewqen
Di tidmi n Ccix , timsal frant, berzent segment. Tilufa n tudert zwarent aɣbel n laxert. Yellu xas ma din yella, yella d lqedra, yella d sseba, werǧin yelli d neqma. Ferru n tila d ayla n umdan. Ɣer Ccix ifeṭiwej akken ibɣu yecɛel d awezɣi ad yesgeri tafat. Di tidmi-s axeclaw ur yelli d aferdis ara yezwiren i tafat am akken diɣ tiqit n waman d lmuḥal ad taččer timedwa. Yewi deɛwessu win yenwan ijdi ad yemḥu fad. Ɣer Ccix tidet ur tebḍi ɣef snat, d yiwen i d udem-is ɣer yal lqum. Deg akken yemgrared umdan yettwalin d wur nettwali, wa yettciri, wa yettawi. Imi Ccix d tala n tmusni, awal –is yenjer d amsari, amer timsrin yeddan di yal awal ad illint d aqqar n yiṭij win akken yedehinen timura s ṭṭya-s. Ccix yellan d itri id –yettmalen i yimsebriden n tudert abridi yattawin deg uḍan n tabrek , yefka i wawal ṛṛuḥ, nesma, yesbur-as sser n taqbaylit, yeččur-it d tamusni ara d yyef win it-yebɣan di yal lawan. Iguma n nuseklu n Ccix d tidmi tatrart, d inzan urẓinen, d tamuɣli iḥedqen, d lewcayer ɣef ayen yellan d kra i d-iteddun. Abrid n Ccix d win yesufuɣen ɣer tafdisin n lisser. Yenna :
Ay at asekkud yesewḥac
Win xtaren ad yeɣ lexla
Yewet ubeḥri d araɛrac
Aqfufi trekeb-it tewla
Win arad gren s annar
Ur yezmir ad yinni ala !
Ait Slimane Hamid