Tenkra n tmeṭṭut

Partager

Lbaṭel  d win iḥuzan tameṭṭut di yal tamnaḍt n ddunit. Ula di tmura i  yuẓan ar zdat  di tneflit  a ten-naf  ḥegfen tameṭṭut  di yal aḥric n tmetti . Tamentilt-–agi d ayen i yeğğan tameṭṭut tettnaγ γef yizerfan-is, ayagi d ayen idumen acḥal iseggasen. Asirem-is  tewweḍ-it, tmuger talwit, tallit ideg dduklent tlawin afus deg ufus, tallit ideg zdint taktiwin-nsent i wakken ad beddent γef yiwen wawal . Γef waya i d-tella tnekra n tmeṭṭut anda i d-tessuffeγ ayen yellan deg wul-is. Ul yellan yeččur d urrif, d lḥif   yeṭṭerḍaq , yeslul-d tagrawla n 8 maγres .Ass amezwaru ideg d-teffeγ tmeṭṭut tsuγ-d mgal  tmeḥqranit yettεeddayen fell-as, tbeggen-d tazmert-is d akken tezmer ad tili am nettat am urgaz di yal aḥric  n tudert d ass 8 maγres 1856   di tmurt n Marikan.  Grent-d tiγri i iḥuzan amaḍal s umata,  anda sutrent izerfan-nsent akk  tlelli-nsent, ugint lbaṭel d tmeḥeqranit yettεeddayen fell-asent , ugint tamεict n ddaw uḍar, ugint tudert n leγder . D luluf n tlawin i d-yeffγen γer yiberdan n tmanaḍt n Nyuyurk .

Tinegmiyin-nsent d tid yeggten, gar-asent, asuter n yizerfan-nsent di yal aḥric n tudert, amsawi ger urgaz d tmeṭṭut ama d tjernaḍ n txeddimt-nsen ama di tewtilin neγ di talγiwin akk  tγara d wukud n uxeddim .. .

Di tnekra-yagi-nsent, ṣṣawḍen iγallen n laman ad wten tilawin i d-yeffγen γer yiberdan bγan a tent-ḥebsen, neγ a tent-qerεen deg umennuγ-nsent i d-bdant, bγan ur ttkemmilent ara di tikli-nsent maca amecwer-nsent d win γezzifen imi abrid d-wint d win yeṣṣawaḍen.. Ihi  nutenti ugint ad brunt i tilla, ugint ad brunt i wawal-nsent, ṭṭfent deg-s, qeblent tiyita n uεekkaz , ttmenyif laεtab n yiwen wass wala win n yal ass .

Iẓuran n tnekra-yagi mden, ẓḍan, uγen iẓuran n tegmatt akk d tdukli, dγa tanekra ur teqqim ara kan di tmurt n Marikan, tuγal telḥa taluft tennul akk tilawin n umaḍal, ffγent-d ula d nutenti γer yiberdan s yiwen yeswi, tella-d tuffγa n tlawin  di :

–   Lahay di tmurt n la hulund deg useggas n 1889

-Kubbenhagen  deg useggas 1889

-Di Rrus deg useggas 1913

-Di Fransa deg useggas 1936

-Di Lalman  deg useggas 1936

Tinekriwin-agi, glant-d s yemtawayen d tudsiwin n tlawin, uγalen  yemdanen umnen d akken tameṭṭut tettiki  di lebni n uzekka n tmurt, γef waya terra-ten tmara akken ad tt-sikin di yal aḥric n tmetti  ama di tsertit, ama di tdamsa, ama deg yedles, ama deg umezruy,… atg . 

S wakka tameṭṭut tḥella-d amḍiq-is di tmetti, amennuγ-is d tnekra-yis yegla-yas s wayen tessaram, yeffeγ-as laεtab ar tafat.

Deg wagur n wunbir 1954 yeḍra-d yiwen uswir agraγlan amenzu n tmeṭṭut anda i d-slulent tiddukla tagraγlant n tmeṭṭut ideg ṣṣawḍent ttikint nnig n 129 n tuddsiwin n tlawin n 114 n tmura. Aswir-agi ttikint deg-s 41 tmura ideg llant 81 imelyan n tlawin. Γef waya  yettwajerred deg wass-nni 8 maγers ad yili  d ass agraγlan n tmeṭṭut . 

Islam Bessaci

Partager