Salem Chaker : “Tamaziγt d tutlayt tunṣibt, ad tbeddel aṭas n temsal…’’

Partager

Deg yiwen umagrad s tefrensist i yura Mass Salem Chaker (Asinag, IRCAM, Rabat, 2013) anda i d-yefka tamuγli ines γef uẓayer (statut) n tmaziγt, ama deg Lezzayer ‘’Tamaziγt d taγelnawt deg useggas n 2002’’ neγ deg Lmaruk ‘’d tunṣibt deg useggas 2011’’, yenna-d dakken asekcem n tmaziγt deg tmendawt ad d-yeglu s waṭas n ubeddel deg lsas n uγlan ladγa deg tmura yecban Lezzayer akked Lmaruk imi timura-a beddent γef Uwanek-Aγlan (Etat-Nation). Σlaḥsab n Mass Chaker, timura-agi teddunt am wakken tetteddu Fransa : yiwen n uγref, yiwet n tutlayt yiwet n tmurt…atg. Ula d Fransa, γef wakken i d-yenna, tugi ad testeεref s tmeslayin i tesεa deg tamiwin-is am, le breton, le corse, le basque…atg.  Xas ulamma, yella-d umennuγ γef tmaziγt  seg yiseggasen n 1980 deg tmurt n Lezzayer, meεna amḍiq teṭṭef tmaziγt akka tura dayen yessewhamen. Ulac anwa yurğan anect-a, ama deg Lezzayer neγ deg Lmaruk  imi ixsimen-is gten u wwin-d taεrabt d tneslemt d asenfar awḥid i Tefriqt n Ugafa. D asenfar i d-heggan i wakken ad mḥun yis-s tamaziγt.  Ikemmel yenna : ‘’tamaziγt d tutlayt tunṣibt deg tmurt n Lmaruk, meεna ur d-heggan ara leqwanen-nni ara tt-yesselḥun. Deg tmendawt n tmurt-a, taεrabt akked tmaziγt mačči yiwen uswir i sεant xas akken d tunṣibin i snat : taεrabt tezga-d nnig tmaziγt (deg Lmaruk, qqaren amaziγ mačči tamaziγt)’’. Γef umgarad n wawal-agi dγa n ’’Tamaziγt akked Amaziγ’’ yeqqar-d : ‘’Tamaziγt, meḥsub llant akk daxel-is tmeslayin-nni-nniḍen, tacawit, tatergit, tcenwit…atg Ma d awal ‘’Amaziγ i sqedcen deg tmendawt deg Lmaruk, yebγa ad d-yini tella kan yiwet n tutlayt.’’ Deg Lezzayer, εlaḥsab n Chaker, d amennuγ n yimdanen i iḥettmen adabu ad d-yeqbel kra n wayen ssuturen, ma deg Lmaruk, d agellid i yettxemmimen γer sdat, yettwali mebεid, dγa izeggir-d tifrat. Acu kan, lwelha-s tezga γer tmurt n Lezzayer. Tamaziγt d tutlayt taγelnawt meεna annar yeqqar-d akken-nniḍen. Amur ameqqran n wid i tt-yeqqaren (ugar 90%) n tmurt n leqbayel.  Deg taggara n umagrad-is, yerra-d asirem ameqqran i wid yettnaγen γef tmaziγt imi i d-yenna dakken la tettnerni u la tettaγ aẓar deg tmetti. Ha-tt-an teṭṭef amḍiq deg uγerbaz, deg yimkwan n uxeddim, deg tudert n yal ass ladγa deg tmurt n leqbayel.  Asmi ara tuγal d tunṣibt, γef wakken i d-yenna, ad tuγal ad d-temsawa akked taεrabt. Syin d afella ad tuγal Tefriqt Ugafa d taεrabt/tamaziγt ad yettwakkes ‘’Lmaγrib lεarabi’’

Hocine.M

Partager