Deg adlis yura Amin Maalouf « amaḍal yerwi yeberwi/ le déreglement du monde » yeɛred umyaru amek ara d yesenɛet tučḍa n leǧnas ɣer ugni cwal d trad i yewwin talsa ɣer teswiɛin n zmik s yal udem( aserti, adamsawi, adelsan….) nettidir akka di tallit-agi tamirant. Di tagara n lqern yezrin, abeɛda menbeɛd agrireb n uɣrab n Berlin akked ufalaq n tdukli n tigduda tinemlayin tiṣubyatiyin (URSS) akked tuɣalin ɣer defir n tasnakta tazduklant( idiologie communiste) aṭas n imawlan n tisertit i yenwan imiran belli ddunit tura  ,; imi id tegra ddew leɛnaya n yiwet n tanazmert ( puissance) tidukla n walɣan n Marikan( USA), dayen tufa abrid ɣer tilelli, ɣer tugdudt s unamek-is aḥaqeni. Aṭas sge-sen i jeɛlan belli dayen ɣlin tilisa , awal yellan yenkebal deg aṭas n tumura tezzi-as-id nnuba. Imusnawan sammen i wayen id illulen yakken tagraɣlanit ( la mondialisation). Di dhen n wid yeseḥsaben imiren, idelsan n yiɣerfan ad zdin wakali ddew yiwen ujeɛbub alsawi , tasertit tasihrant ( capitalisme) a temmeɣ tirni deg umḍal yerna ad tawwi lxir-is i timura yenḥafen yellan d tiẓawaliyin ( a beɛda t-id n Tafriqt) . Maca gar usfilet akked wayen yellan , gar lkil akked lmizan mačči d izli id yettnulfun. Ixedic amezwaru icergen tirga n widen yettergun ad yeww lexrif mebɣir lawan d tasnekta tineslamt (idéologie islamiste), id yewwin zhir-is ɣef tifdent, isen yesufɣen tirga mxelfa . Tasnekta- agi terfed niqqal tmurt n Marikan akken a teɣḍel yis tamurt n Rrus iraṣen yakken iḍaren-is deg tmurt n Afɣanistan, tuɣal tenebran ɣef yiman-is( seg asmi yeččed llem azduklan) terra timura yezdin deg ugraw atlanti ( l’alliance atlantique) d ninti i d-axṣimen. Tiyita tamezwarut teḍra-d asmi tettwaweḍ tnezmert tamnzut di ddunit Marikan deg ixef-is s lmendad n usegrireb n ssin n lebruj-nni deg New York akked zeḍma ɣef yiɣrem n Pentagone. Seg assen alɣan ataramen ( pays occidentaux) ndekwalen ɣef umihi ( danger) iten-yegunin s sebba n tumɣa n umusu-agi n tineslamt irefden senjaq n rebha( térrorisme) akken ad yezuzer tikta-ines ɣef umaḍalm wakali. Ahat d ttin i d-sseba id yewwin zedma n-ugraw yeddan ddew tacḍadt n tmurt n Marikan akken ad ɣeḍlen, ayen umu semman nutni « ajgu n ccer », aselway n tmurt n Lɛiraq Seddam Hussien. Kennu deg tella di lawan-nni tamurt n Rrus, yunnef i timsal ad ddun ui yedra-d ayen id yeḍran n yinekcumen sɣur timura titaramin ɣer lecɣal idexliyen n timura nniḍen ma tamsalt n Libya akked Tunes. Seg akken teḥnunef tmurt n Rrus, nwela amek, ula deg ul n l’Europe, tamurt n Lbalkans tečča tiyita sɣur iserdasen n ugraw atlati armi ṣawḍen mḥan tamurt n Yougouslavie , mehqen iserbiyen snulafend timura timaynutin am Kosovo, yerna tamurt tafidiralit n Rrus ur tezmir i kra. Maca tagnit ur teqqim ara kan akken, imi seg asmi id yuɣal Poutine d-aselway ɣef tanezmert tarusit, lecɣel bedlen udem. Tiḥajurin n wurar bdant ttreqident akken nniḍen ur qiment ara kan deg yiwen uffus am akken llan-t niqqal . Tamuɣli n Poutine d-ayen ibanen : « ur ilaq ara amaḍal ad yilli ddew leɛnaya n yiwet n tnazmert ara yillin d asurti ɣef leǧnas n ddunit meṛṛa ». Akken ad yeṣhi lmizan aserti n umaḍal ilaq ɣef mkul lkil a ters yiwet n tnazmert ara iqazmen tayeḍ. Tanezmert-agi ara ibedden nned ɣer nned mgal Marikan akked d imsisen-ines timura n Tidukla n Europe ɣer Poutine iban d tamur-is. Tademsa n tmurt n Rrus yellan tenquqal seg asmi tetubelkam tadukli n tigduda tinemlayin tisubyatiyin( di dewla n Elstine) , tebda trefed iman-is. Cwiṭ cwit tettuɣal-d tamurt n Rrus ɣer unnar aserti yezdin leǧnas. Awal-is yebda yettbbin u iseɛu azal deg ugraw n leǧnas yeduklan a beɛda di reḥbaumu qqaren « asqamu n laman/ conseil de sécurité). Poutine yebda yesufuɣ-d icaren-is s usexdem n ttawil n Lgaz akken ad yesergigi timura n tidukla n l’Europe. Ssin akkin yemḥa di kra n waguran aɣbel n tmurt n Ččiččen, yeqhar tamurt n la Géorgie mebla ma ṣewḍent timura tisihranin akken ad xedment kra. Asijhed n leslaḥ anaɛur yeṭṭef tasga meqran di tmuɣli n Poutine. Di kra n yisaggasen yerra-d ɣer unar timesrifgin n lɛessa yettefgen nnig timura yellan d tixṣim-in n tmurt-is am Marikan akked l’europe. Maca tiyita meqran yefka Poutine n tmurt n Marikan d tmura yellan di llem-is d amek iten -yekbel di tamsalt n tmurt Surya. Amazan n Poutine, ur yedrig, fehment meṛṛa leǧnas : ifuk usekcem n tmura timeqranin deg iman-sent di lecɣal idexliyen n tmura mebla cwar n tmurt-is. Poutine yega ijeriḍ azegaɣ, ɣef ṭbla n tisertit tagraɣlant , i timura n ugraw aṭlanti ur zmirent ara ad zeglent. Ayen iḍerun deg agguren-agi inegura di tmurt n Ukraniya d aweked ɣef akken amaḍal ibeddel rkiza ur mazal ara ad yelḥu ɣef uqajir n yiwet n tnezmert ( xas tella d Marikan) imi ursu yettwewḍen niqqal deg ixef-is, yesufɣed timajatin-ines. Poutine, telha tisertit yeḍfer neɣ diri-tt, tamuɣli-s tban : akken lmizan n ddunit ur iɣelli ur yettenququl ilaq ad ibedd ɣef ssin iḍaren yemyazmaren. Tamurt n Marikan akked imsisa-ines gzin talluft , knan i waḍḍu s-id tegla nmara n Poutine s lebɣi-nsent neɣ mebla lebɣi-nsent !
Ait Slimane Hamid