Ukkuz n yiseggasen aya i d aɣ-yeğğa unaẓur ameqqran dda Crif Xeddam d acennay aqbayli yeddren akken ad yesnerni idles d tutlayt n tmaziɣt , dda Crif xeddam ilul deg useggas n 1927 deg taddart n Bumesξud deg tɣiwant n yimesuḥal n yiferḥunen, seg wasmi ila tẓa (9) n yiseggasen yebda almad deg zawiya n Buğellil n Tezmalt , yerna cwiṭ deg useggas 1942 iruḥ ɣer Lzzayer akken ad yexdem deg Wad Semmar almi wwḍen semmus n yiseggasen iruḥ ɣer tmurt n Fransa ( Saint Denis) yuɣal ɣer Epinay ,deg tazwara yexdem deg luzin n usefsi n wuzzal (fonderie) yuɣal sakin ɣer taṛmist n teklut ( entrerise de peinture), yerra lwelha-s ɣer ccna iḥemmel aẓawan , dayen it-yeğğan ad ixeddem ad ilemmed timeddiyin mi yekfa axeddim ad yexdem timsirin n uẓawan .Deg tazwara kan n umecwar-is yesekles tizlit tamezwarut : «A yelli-s n tmurt», deg useggas n 1956 ;yusa-d ɣer Lzzayer akken ad yeqdec deg nuba –nni yettwasnen zik , aξzizet ɣer leqbayel nuba n yicennayen n uzekka deg useggas n 1963 .Yuɣli-d fell-as waṭṭan yuɣal ɣer tmurt n Fransa akken ad idawi , ad yesejji tazmert-is maca aṭṭan yettnerni almi t-yessaweḍ ɣer lmut deg 23 yennayer 2012 deg sbiṭar n Fransa , yenṭel deg taddart –is Bumesξud ass n 27 yennayer 2012 . Dda Crif Xeddam yecna tizlatin icudden ɣer tfulki n tmurt , yecna ɣef Lzzayer , ɣef tmeṭṭut, yecna ɣef tmetti laqbaylit , tizlatin-is rebbant-d yal tasuta , tzemreḍ ad asen t-sleḍ iman-ik neɣ sdat twacult-ik imi ulac deg-sent ayen ixesren , d tizlatin n ttrebga cebḥent ḥlawit, d timelḥanin , anaẓur -nneɣ ameqqran yesselmed aṭas n yifennanen ger-asen : Ayt Mengellat, Newara, Karima, yidir d waṭas niḍen d-yugmen seg wayen d-yeğğa , mi ara tili kra n tmeɣra deg uɣerbaz s tezlit n dda Crif Xeddam nettruẓu asalu , teccebiḥ tagnit , ger-asent tid yettwasnen aṭas : s yisem-im a ğerğira (1958),Nadiya (1958), Bgayet telha d arruḥ n leqbayel (1960) , ṣbaḥ lxir (1960),a lemri (1963), sliɣ i yemma tenna (1978), tilawin (1980), ad qiment ur ttmettatent ara , ɣas yeğğa-aɣ , yeğğa-aɣ-d, ad t-yerḥem Rebbi unaẓur-nneɣ ameqqran dda Crif Xeddam.
Zakia Ben yahia
