Ma yella win i d-yeddren Bgayet, ad yeglu s yisem Yemma Guraya. Amur ameqqran n wid irezzun ɣer temdint-a, ttalin ara ɣer udrar n yemma Guraya. Akken kan ara yaweḍ umarray ɣer dinna, yessteqsay : D acu i d taqsidt n Yemma Guraya ? D acu i d lmaɛna n Guraya ? Ansi i d-yekka ? Ar ass-a n wassan ur d iban kra ɣef wanec-a, meɛna llant teqsiḍin i d-yeqqaren d akken ‘’Yemma’’ lmaɛna-s d Tayemmat, “Gour” lmaɛna-s d adrar, ma yella d ‘’Aya’’ d taɛessast. Syin, wiyaḍ qqaren-d belli awal-a “Guraya” yettwaɛarreb imi tuɣi-t “Iyuraren”( Les adeptes de la lune), mbaɛd yuɣal “Guraya”. Kra nnan-d awal-agi, yekka-d seg Ibizintiyen imi ufan-d belli : ‘Aya’ d isem n yelli-s n yiwen n lqayed abizanti. Ma yella nuɣal-d ɣer teqsidt n tmeṭṭut-a, qqaren-d d tin izaden di ssif, tella tḥemmel yiwen isem-is ‘ Tici ’ maca imawlan-is ur qbilen ara, dɣa d tagi i d sebba swayes tuli ɣer udrar u tkemmel tudert-is dinna. Meɛna, taqsidt-a, ulac win yeẓran ar tura, ma yella d tidet teḍra-d neɣ d tamacahut kan .Yemma Guraya, d yiwet n tmeṭṭut yettwaqadren aṭas di zman-is sɣur imezdan n Bgayet. Tella tesɛa kraḍ n yisetma-s : Lalla Timezrit , Lalla Zɣitan d Lalla Yamna. Guraya tesɣar ssenf-agi asufi n ddin i teqcicin. Yefka-as Rebbi tazmert akken ad tsejji aṭṭanen , yerna tseḥlay sdat n medden, ɣef wakken i d-qqaren. Deg useggas n 1510, Bgayet yekcem-it-id uɛdaw aspenyul, Guraya ur teqbil ara anect-agi d imi i tekkar ɣer ṭṭrad mgal Ispenyulen. Xas ulamma yal tikkelt d lexsara, nettat ur tebri ara i tuyat-is imi tebɣa ad terr tamurt i yimawlan-is. Syin, usan-d atmaten Barbarus akken ad as-fken afus. Yettkemmil ṭṭrad armi d ass-nni anda i d-yussa Rayes Salaḥ akked yiserdasen-is dɣa ɣlin Yispenyulen deg unnar. Akka ay d-tuɣal Bgayet. Asmi temmut, imezdaɣ n temnadt xedmen-as taqubet akken ad tt-ttzurun. Ar tura, ttruḥun yimdanen ttɛennin di Yemma Guraya akken ad ten-tɛaiwen ama d tilmezẓyin akken ad zewǧent, ama d tid ur nesɛi ara dderya neɣ win iwumi txus tezmart, macca ayen ara ijebden lwelha n win ara iruḥen ɣer dinna, d akken ulac timḍelt-is neɣ taqubbet. Adar n Guraya yesɛa azal n 660M. Mi ara t-id-twaliḍ si mbaɛid, yettban-d am wakken d tafekka n tmeṭṭut yeẓẓlen . Yal aseggas, ttasen-d ɣer umekkan azal n 120 000 n imarriyen si mkul amḍiq .
S. Yamani

