B. Brecht s teqbaylit*

Partager

Timerğa

Amγar azemni yettrağu yiwen wass kra n tγawsa, yuγal yurğa-tt imalas(ssmana), sakin yurğa-tt aggur.

Taggara yenna d yiman-is: « Igerrez akk imi aggur i tt-urğa&gamma,; ma yella d ass-nni d ssmana-nni, yehwa-yi kan ».

D acu-tt tayri-yagi?

Leεrac akk slan s werdiyya n 13 yenγan iman-is, imi ur tewwiḍ ara tayri-s. Amγar azemni yenna-yasen: « Tagi yenγan iman-is, deg yiman-is kan i teεceq a tarwa. Iban ur tḥemmel ara leflani, tili ur d as-txeddem ara yakk tawaγit am ta. Tayri d asirem swayes ara tefkeḍ kra yerna ur t-ttrağuḍ a d-yuγal. Tayri d taẓuri swayes ara d-tessekreḍ kra s sser n ccbaḥa d wayen-nniḍen n wayeḍ neγ tayeḍ. I wannect-a yeḥwağ wemdan seg wayeḍ neγ tayeḍ, leqder d iḥulfan. Aya yezmer wemdan melmi d as-yehwa ad t-id-iḥelli. Asirem tt-yesfaqayen, d winna swayes ibeqqu wemdan ad yettwiḥemmel, winna d ayen yemgaraden annect mgaraden igenni yakkd tγerγert γef tayri n tidet. Widak iεecqan deg yiman-nsen zgan neqqen iman-nsen ».

Anta i yessnen argaz-is akken yessefk?

Amγar azemni yesteqsa snat tilawin γef yergazen-nsent.

Yiwet tenna-yas-d:

“Aql-aγ tura snan(20) iseggasen akken. Yecrek-aγ yiwen wusu, deg yiwet texxamt i neggan. Ulac tagella d lemleḥ ur nečči ara akken. Ur iteffer fell-i awezwaz. Imawlan-is ssneγ-ten, imeddukal-is daγen akken ma llan. Ulac lehlak-is ur ssineγ neγ ma tebγiḍ ugareγ-t ula d netta s timmad-is, akken i ten-ssne&gamma,; ladγa widak t-yessnen d ṭaṭa baṭaṭa”.

« Ihi tessneḍ-t? » i tt-yesteqsa wemγar azemni.

« Ssneγ-t, ssneγ-t a baba amγar yerna akken iwata! » i d as-d-terra.

Amγar azemni yezzi γer tayeḍ, yenna-yas: « I kemm amek? ».

Tis-snat: « Tikkwal yettγab acḥal ur d-yettban, yettuγal ikeččem-iyi ccekk, qqareγ-as i wul-iw, wissen ma ad yuγal ad iyi-d-ibedd γef wemnar neγ ala. Ugar useggas aya tura, ur sliγ yes-s, ur ẓriγ anida yella. Ur ẓriγ ara yakk ma ad yuγal a d-yesteqsi fell-i. Wissen ma d mmi-s n tfamilt i yella. Axxam-agi ideg zedγeγ yelha, ur yelli d acu t-ixuṣṣen. Ahat netta yettban-as-d d aεecciw, wissen, anwa i yeẓran? Acemma mačči ẓriγ-t γef ddunit-is, ala fell-i i nettmeslay, netta yessen-iyi akken yessefk.

Ma d ayen d-yeqqar ẓriγ-t, annect-a ẓriγ-t akk.

Tikkwal ikeččem-d yelluẓ, tikkwal yerwa. Maca, ur itett ara yal tikkelt, γas ad yili yelluẓ, daγen ur yettagi ara tikkwal učči, γas ulamma netta yerwa.

Yiwet tikkelt yusa-d s ufeddix, dγa d nekk i t-yesseḥlan. Tikkelt-nniḍen, almi t-id-ddmen lγaci si berra, wwin-t-id γer dagi γur-i. Ma d yiwet n tikkelt, ssusem kan, s kra n win neγ tin d-yufa dagi deg wexxam-iw, iwesseq-iten(t), yenna-yasen(t), attan tewwurt zdat-wen(t)! Llant tikkwal ideg d as-ssawaleγ akli uzal, dγa netta yettṣaḍṣa, yeqqar-iyi-d: Ayen iruḥen berrik am tallest, ayen d-yeqqimen la yecceεciε. Tikkwal daγen nettna&gamma,; mi ara nettmeslay yakk γef waya, ur ẓriγ ara ma ḥemmleγ-t, ur ẓ…… ».

« cccccct, cccct, ssusem », i d as-yenna wemγar azemni, « akka la ttwali&gamma,; kemm tessneḍ argaz-agi. Sennig neγ ugar n wannect-a, ur yessin wemdan wayeḍ ».

Iḥulfan « Tameγra n wuccen » metwal Lanjiri

Yiwen wass kan, almi d as-tuli i wemγar azemni s aqerru, yenna-yas i wul-is:

« Γas ulamma d tagi i d tamurt ideg d-lule&gamma,; maca, ur d iyi-terri ara tmara ad tteḥnunufeγ deg-s ddunit-iw merra , ad ttawiγ ttarraγ ger ssbitar at Mangellat d CEM Σemmar at Ccix.

Mi ṣubbeγ γer ssbitar, ad iyi-d-yessiwel Mexluf deg Uḥeccad n Weqwir, ad iyi-d-yesmekti ur xellṣeγ ara tamilfayt ččiγ γur-s, mi d-rriγ d asawen, mazal d-teffγen iḍarren-iw seg iseqqif n Ṭmana, a d-mremγen fell-i warraw n ssi Lεarabi, alamma slan-asen-d ula d widak yellan di ssuq d rreḥba n lmal, qqaren-iyi-d s utihi, « atan tettuḍ ṣṣerf-ik iḍelli mi teffγeḍ! », acku ur xellṣeγ ara tagazuzt-nni d-swiγ γur-sen, uqbel ad awḍeγ γer laplas, di tlemmast n temdint, akken ad iyi-d-iwali dda Gana, ad as-sleγ la yettgalla yeqqar, iḥun bab n lemḥanna, d lifrit kan i nettnawal neznuzu-tent, ččan-aγ deg-sent iγezfanen ufus, tili terwi tebberwi a ssiεqa! Tebra ur tuγal ad ak-tṣubb deg uḥelqum-ik a winnat! ». Dγa zgiγ sseknayeγ aqerru-w, ttaγeγ abrid-nni yettawin s Agni n Teslent, mi εeddaγ seddaw umikanisyan-nni, ttaraγ-d d asawen, ulayγer d-iniγ ismawen-nsen tura widak iγef teffre&gamma,; imi d-tennḍeγ akk ahdum-nni ».

Yenna-yas daγen i wul-is, : « Laẓ anda ddiγ ad tafe&gamma,; mačči ala di Micli i yella ».

Yekker yewwet-itt γer yiwet n temdint ideg ireṣṣa iḍarren-is akken iwata ucengu n Lanjiri, tamdint-nni qqaren-as 15,5 (Quinze et demi), dγa yemlal-d yiwen ujadarmi aεrab, tasa-s d leḥlal ad tt-yečč yiwen d tazegzawt, iwala-d kan amγar azemni, iεeggeḍ fell-as, yenna-yas:

« Γiwel ers-d γef utrutwar-nni, ur tesεiḍ ara yakk azref ad ttelḥuḍ fell-as! ».

Amγar azemni ifaq d yiman-is imiren yerfa yerna nezzeh γef ukebbul-nni, ladγa ugar γef Lanjiri yesεan imdanen am winna. Yuγal yemdekwal-d γef yiman-is, yuγal-it-id leεqel, yenna-yas:

« I wacu ara rfuγ tura, ihi uγaleγ d anasyunalist aljiryan ula d nekk? Ttawil-is d wagi kan: Amdan yessefk ad yessenger iγyal-agi yakkd tzeγyulit-nsen si tmurt n yeqbayliyen, acku ajeğğiḍ-agi inetteḍ, dayen kan ara tt-yefrun. Tamurt n yeqbayliyen i yeqbayliyen, ma d imerka-yagi yak, bundibara, alih berra berra berra!!! Neγ ma ulac akk, attan tmurt n Ssaεudiyya taεrabt zdat-sen! ».

Aleγẓem, aleεwen, abran ufus, atekki γef tuyat yakkd tuffẓa n yiles γer Leqbellec (La rhétorique kabyle)

Yiwen akken, d afaylasuf ameqqran, yesselmad-itt ula di tesdawit, ass-nni deg wussan mlalen netta d wemγar azemni, ihi yemmeslayas-d winna i uneggaru-yagi γef tmusni-s.

Amγar azemni ixemmem ixemmem, yuγal yenna-yas:

« Ur d iyi-yeεğib ujegnen-ik, akka tettmeslayeḍ, wala akken tettxemmimeḍ ». Amusnaw-nni yečča timess, yerra-yas-d s ucennef d leεyaḍ, yenna-yas: « Ur d ak-d-mmeslaye&gamma,; ur d ak-nniγ ad nemmeslay fell-i, la d ak-d-ttmeslayeγ γef unamek n wayen d ak-d-qqareγ ». « Ulac akk la anamek, wala sser deg wayen akk d-tenniḍ », i d as-yerra wemγar azemni. « La k-ttwaliγ tleḥḥuḍ tceṭṭḥeḍ, d tebrek i d-iteffγen seg imi-k, ur tessawḍeḍ ara a d-tessufγeḍ ulammer d acemma n tafat s imeslayen-ik. Mi ara ttwaliγ amek akk tettleεwineḍ, tettafqeḍ am tεeqqact zdat-i, ur nḥerwaγ ara yakk deg yeswi-k. »

Adabu d ileqqafen-is

Tura, am wasmi yeγli Cεedli, kkren-d akk ttuγun qqaren:

« Yessefk ad ilin aṭas ikabaren di tmurt, acku wagi mačči d akabar, d ileqqafen kan i yellan deg-s! Ileqqafen-agi ihi tura, yessefk ad uγalen d wid icar ufus! ».

Yenna-yasen wemγar azemni:  » D ileqqafen i d iγsan ukabar swayes yetteddu udabu. Acḥal aya tura, tettwalim ala alaxert zdat-nwen. Ma tuγem awal-iw, ur ttḍeggiret ara yakk ileqqafen-agi. Ma yella ternam ternam-as iγallen d wafud igerrzen, ad tuγalem ula d alaxert-nni ur t-ttwalim ara! ».

Asmi meẓẓi wemγar azemni

Zgan yemdanen ttmeslayen ttalsen, γef wasmi meẓẓi wemγar azemni, qqaren-d fell-as, yenna-yas yiwen wass i yiwet teqcict d as-yeččuren tiṭ-is: « Urgaγ-kem iḍ-agi yezrin, tḥedqeḍ yid-i nezzeh. »

Amγar azemni d umejjay

Yenna-yas umejjay i wemγar azemni s reffu: « Mmeslayeγ γef waṭas n wayen ur ssinen medden. Yerna mačči d awal kan, maca, sseḥlaγ-t daγen. »

« Yettwassen tura wayen tesseḥlaḍ? », i t-yesteqsa wemγar azemni.

Amejjay yenna-yas: « Ala. » « Ttifxir akka ihi » i d as-yerra wemγar azemni s tγawla  » Ayen ur nettwassen yessefk ad yeqqim d lebda ur t-ttissinen ara yemdanen, ma ulac ad as-teḍru am lbaḍna, mi ara tettwifḍeḥ. »

Uguren n widak d-yeṭṭfen izem seg umeẓẓuγ

Asmi d-ufan amγar azemni yeṭṭef tiwwura uqerru-s, yettwehhim, steqsan-t d acu d-yewwi akka ger wallen-is, iεewwel-as.

Yenna-yasen: « Aql-i heggaγ-d iman-iw akken yessefk, akken a d-yessis ufus-iw tawaγit-nniḍen. »

Sεid At Mεemmer si Lalman

*Asmuḥyet n drus kan akka seg wayen yura Bertolt Brecht deg wedlis Geschichten vom Herrn Keuner

Partager